Zebranie Zakładu Literaturoznawstwa i Kulturoznawstwa

Serdecznie zapraszamy na kolejne zebranie naukowe Zakładu Literaturoznawstwa i Kulturoznawstwa IS PAN, które odbędzie się we wtorek, 11 lutego 2025 r., w godz. 11.00 − 13.00 w trybie hybrydowym − w Instytucie Slawistyki PAN przy ul. Jaracza 1 (V piętro) oraz on-line na platformie Zoom.

Osoby spoza Instytutu Slawistyki PAN, które chciałyby uczestniczyć w zebraniu, mogą otrzymać link do spotkania za pośrednictwem sekretariatu: sekretariat@ispan.edu.pl.

Chęć udziału w trybie stacjonarnym prosimy zgłosić do sekretariatu Instytutu do 10 lutego 2025 r.

Na najbliższym zebraniu prof. dr hab. Olexiy Sukhomlynov przedstawi referat pt. „(De)konstrukcje: literackie modele etnokulturowe pogranicza w tekstach Marii Schoferowej”.

Abstrakt:

Podstawową metodą badawczą przyjętą przez prelegenta są założenia Jacquesa Derridy dotyczące dekonstrukcji. Pierwsza część wystąpienia będzie poświęcona analizie wybranych dzieł tego wybitnego myśliciela epoki postmodernizmu.

Czym dekonstrukcja nie jest? Oczywiście wszystkim!
Czym dekonstrukcja jest? Oczywiście niczym!
– Jacques Derrida, List do japońskiego przyjaciela

O Marii Schoferowej, pisarce z Podola-Galicji, jak i o jej twórczości, niewiele wiadomo. Dzięki jej wnuczce, profesorce E. Smułkowej, w 1998 roku, już po śmierci autorki, opublikowano powieść „Grzędy. Opowieść z zimnego Podola” (1932) oraz sztuki scenicznej „Exodus” (1945).

Oprócz samych tekstów, bez wątpienia cenne są komentarze socjologiczne i posłowie E. Smułkowej, które stały się podstawą wszystkich badań i interpretacji prof. Sukhomlynowa.

Analiza tekstów M. Schoferowej, podobnie jak większości „kresowych” pisarzy, pokazuje, że opisując pograniczny świat małej ojczyzny w okresie międzywojnia, autorka wyraźnie różnicuje pograniczne społeczeństwo na „swoich”, „innych” i „obcych”. Przy czym relatywność tych kategorii i ich znaczenie zależą od wielu czynników: intencji autorki, kontekstu opisywanych wydarzeń, przedstawionej pogranicznej sytuacji społeczno-politycznej itp.

Schoferowa, dobrze zorientowana w realiach wiejskich kreso-pogranicza na początku XX wieku, umiejętnie i obiektywnie konstruuje czasoprzestrzeń prowincjonalnej codzienności w kontekście historyczno-politycznych przemian. Realizm utworów, ukierunkowany na obiektywizację tekstu literackiego i uobecnienie historycznych wydarzeń w lokalnym wymiarze, pozwala pisarce stworzyć autorski model wielonarodowego społeczeństwa pogranicza, który jest maksymalnie zbliżony do ówczesnej sytuacji etnokulturowej. Dekonstrukcja tekstów M. Schoferowej, pisanych do szuflady, wskazuje, że autorka podkreśla znaczenie i potrzebę międzyetnicznego dialogu i podejmuje próbę przedstawienia polsko-ukraińskiego sąsiedztwa w sposób uwypuklający nie tyle „obcość”, co „inność” kultury „tutejszego” sąsiada. Przy tym, zbiorowy obraz przybysza z zewnątrz, interwenta-okupanta, żołnierza-Rosjanina, staje się idealnym ucieleśnieniem semantyki „obcego-wrogiego”, przeciwko któremu polsko-ukraińskie porozumienie jest gwarancją zachowania etnokulturalnej równowagi pogranicza.

Tworząc literacki model małej ojczyzny, pisarka podejmuje próbę obiektywnego przedstawienia aspektów wielokulturowości i wielowyznaniowości. Powieść, nawiązująca do tradycji rodzinnej sagi, łączy w sobie cechy romansu i eseju. Feministyczna proza M. Schoferowej stanowi swoisty „dokument epoki”, ukazujący w szczegółach monotonię kreso-pogranicznego świata.

Etnokulturowy model utworów pisarki reprezentuje realistyczne, pozbawione sentymentalizmu spojrzenie na rzeczywistość kreso-pogranicza, unikając wizji „zniszczonej Arkadii” czy „Atlantydy”. Maria Schoferowa konsekwentnie eksponuje idee międzykulturowej dialogowości, podkreślając złożoność i różnorodność tożsamości kulturowych regionu wielonarodowego.

Badania realizowane w ramach projektu badawczego „(De)konstrukcje: konwersyjność modeli pogranicza w polskiej i ukraińskiej literaturach pierwszej połowy XX wieku”, finansowanego ze środków Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej – program Polonista.

Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk

Korzystając z witryny wyrażasz zgodę na używanie tzw. ciasteczek (cookies), zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki. Polityka prywatności

The cookie settings on this website are set to "allow cookies" to give you the best browsing experience possible. If you continue to use this website without changing your cookie settings or you click "Accept" below then you are consenting to this.

Close