The starting point of Bulgaria in national mythology

Abstract

The starting point of Bulgaria in national mythology

This paper examines the dynamics of ideas on the beginnings of Bulgaria, such as were developed by early nationalism in the 18th and 19th centuries. Surveys show that there were different theses which competed tacitly. It is immediately noticeable that the figure of the Founder was imposed with difficulty and relatively late – in fact not until the 20th century. Paisius of Hilendar and the other authors of early histories presented Bulgarians in the context of Biblical history, and thus the beginning of Bulgarian time was associated with Noah and his sons. This idea was not openly attacked by successive generations, but they alternatively associated Bulgarian time and Bulgaria with the medieval kingdom, and especially with the baptism and deeds of Saints Cyril and Methodius. Among pre-Christian rulers, Khan emerges as significant, presented as Law-Maker and great Warrior, but not as Founder.

It is typical for the nationalism of any ideological (and not only ideological) structure to strive for extension – in this case to seek its starting point at an ever earlier date. This proces can also be observed in the structures of Bulgarian nationalism: in the second half of the 20th and early 21st centuries there was a clear focus on the time before the Founder Khan Asparukh (7th century), and scholars and journalists still take pleasure in finding older Bulgarian states. However, before the founding of the Principality of Bulgaria (1878), the opposite was true. (Some) representatives of the revolutionary movement in fact rejected the medieval period and preferred to focus on more recent periods, if not on their time itself and even on the immediate future. More or less unexpectedly, this idea was re-vitalised in the late 20th century with the catch-phrase “the most Bulgarian time” associated with the 1870s.

Początek czasu bułgarskiego w mitologii narodowej

Artykuł poświęcony jest dynamice funkcjonowania wyobrażeń na temat początków Bułgarii, budowanych w okresie wczesnego nacjonalizmu bułgarskiego (XVIII-XIX wiek). Badania ujawniają obecność różnych, skrycie ze sobą konkurujących tez. Od razu przy tym widać, że figura Założyciela utwierdziła się z trudnością i względnie późno, de facto – w XX wieku. Paisij Chilendarski i inni autorzy wczesnych historiografii umieszczają Bułgarów w kontekście historii biblijnej i w efekcie początek czasu bułgarskiego odsyła do synów Noego. Kolejne pokolenia jawnie nie podważają tej idei, ale początek czasu bułgarskiego wiążą z państwowością, a zwłaszcza z chrztem oraz dziełem Cyryla i Metodego. Spośród władców pogańskich na pierwszy plan wysuwa się chan Krum, który przedstawiany jest jako twórca prawa oraz wielki wojownik, ale nie wprost jako założyciel.

Charakterystyczne dla każdego nacjonalizmu, każdej struktury ideologicznej (ale nie tylko), jest to, że się rozszerza, w naszym przypadku – szuka swoich początków coraz bardziej wstecz w czasie. Proces ten można zaobserwować i w konstrukcjach nacjonalizmu bułgarskiego, ale z o wiele późniejszego okresu. W drugiej połowie XX wieku i na początku XXI wieku widać wyraźny zwrot ku czasom sprzed rządów założyciela chana Asparucha (VII w.), tj. kiedy powstawały inne bułgarskie organizmy państwowe (zob. Р. Даскалов, Чудният свят на прабългарите, София 2011). Natomiast przed wyzwoleniem (1878) i powstaniem Księstwa Bułgarii można zaobserwować tendencję przeciwną. Przedstawiciele ruchu rewolucyjnego, a przynajmniej część z nich, odrzuca okres średniowiecza i kieruje swą uwagę ku innym początkom, o wiele bliższym w czasie, nawet pokrywającym się czasem aktualnym lub wręcz odnoszącym się do niedalekiej przyszłości. Wyobrażenie to – mniej lub bardziej nieoczekiwa­nie – zostało zreaktualizowane przez często powtarzającą pod koniec XX wieku frazę „czas najbardziej bułgarski” (E. Karanfiłow), odsyłającą do lat 70. XIX wieku.