Trzy dusze polskiego chłopa

Abstract

More than one hundred years ago Jakub Bojko, people’s social worker and active politician published his manifesto entitled “Two Souls”. Bojko maintained that Polish peasant has not only Christian soul, but also has second soul which is the result of villein service. Bojko did not be satisfied with show what was the influence of many years’ slavery for the Polish peasant identity but he underlined its social consequences as well. If we analyse public debate during transformation period we can risk an assertion, that the goal of its statements which were formulated about rural inhabitants was to construct something like its “third soul”. The point was that, there were suggested attitudes, “mental barriers” and “irrational prejudices” and all them were presented as main obstacles against new deal. Study of all these terms with estimates accompanied them and suggestions to the adress od Polish peasants is good base to say, that there were ascribe “dirth meaning” to this group, that it was “hatred speach” practised and there was “neoliberal racial discourse” used.

Ponad sto lat temu Jakub Bojko, ludowy działacz i pisarz, opublikował swój manifest zatytułowany „Dwie dusze”. Twierdził, że polski chłop ma nie tylko duszę chrześcijanina, ale też tę, stanowiącą skutek wieloletniej niewoli. Bojko nie ograniczył się do omówienia wpływu pańszczyzny na osobowość polskiego chłopa, ale też podkreślał jej społeczne skutki. Analizując debatę publiczną okresu transformacji można zaryzykować twierdzenie, iż celem sądów, formułowanych wówczas pod adresem mieszkańców wsi było skonstruowanie niejako „trzeciej duszy” polskiego rolnika. Polegało to na sugerowaniu określonych postaw, „barier mentalnych” i „irracjonalnych fobii” tej części polskiego społeczeństwa, która była postrzegana jako główna przeszkoda w budowaniu nowego ładu. Analiza określeń, towarzyszących im ocen oraz sugestii pod adresem chłopów daje podstawę do twierdzenia, iż uciekano się do nadawania tej grupie „brudnego znaczenia”, posługiwano się „mową nienawiści” i sięgano po inne metody, typowe dla „neoliberalnego dyskursu rasistowskiego”.