«Дзве душы» як філасофска-псіхалагічны і эстэтычны феномен пераходнай эпохі (на матэрыяле беларускай прозы 1-й трэці ХХ ст.

Abstract

“Two souls” as a philosophical-psychological and aesthetic phenomenon of transitional epoch (based on the Belarussian prose of the 1st third of the 20th century) Every culture has its own set of tools that convey national characteristics. The universally precedent phenomenon of “two souls” is particularly significant in the artistic conception of the characters in the Belarussian prose of transitional epoch. “Two souls” presupposes duality of human nature; dialectic of good and evil, reason and feeling; mental peculiarity of Belarussian identity, its organic nature, including religion, social awareness of ambivalent reality, the contradiction between human and social, humanist and ideological aspects; an acknowledgement of traditional values in their complex combination with the internalization of new ones; type of conflict; symbolically very significant search of perfection and inner unity by a character, a neutral “territory” of resistance to dogmatic thinking; apology of cultural hero; split character. The concept of “two souls” is the artistic emblem of identity crisis and defines the peculiarities of time and space settings, color symbolism, character nominations, means of laugh culture in the works of M. Gorky, Z. Bedulya, M. Zaretsky, L. Kalyuga, etc. The conflict of day and “night” consciousness which marks the tragedy of the individual and testifies the misbalance of mental harmony as one of the symptoms of the social crisis is emphasized.

«Дзве душы» як філасофска-псіхалагічны і эстэтычны феномен пераходнай эпохі (на матэрыяле беларускай прозы 1-й трэці хх ст.) Усякая культура мае свой набор сродкаў, якія надаюць ёй нацыянальную адметнасць. У мастацкай канцэпцыі персанажаў беларускай прозы пераходнай эпохі набывае асаблівую значнасць універсальна-прэцэдэнтны феномен «дзве душы», за якім стаяць: дуалістычнасць прыроды чалавека; дыялектыка дабра і зла, розуму і пачуцця; ментальная адметнасць асобы беларуса, яе арганiчная сутнасць, у тым ліку адносіны да рэлігіі, усведамленне дваістасці сацыяльнай рэчаіснасці, супярэчнасць паміж чалавечым і грамадзянскім, гуманістычным і ідэалагічным; канстатацыя традыцыйных Międzynarodowa konferencja naukowa „Dusza w aksjosferze - aksjosfera duszy” – zadanie finansowane w ramach umowy 695/P-DUN/2017 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę 6 каштоўнасцей у складаным спалучэнні з інтэрыярызацыяй новых; тып канфлікту; сімвалічна шматзначная форма пошуку героем дасканаласці, унутранага адзінства, нейтральная «тэрыторыя» супраціву дагматычнаму мысленню; апалогія культурнага героя; раздваенне персанажа. Канцэпт «дзве душы» з’яўляецца мастацкай эмблемай крызісу ідэнтычнасці і абумоўлівае ў творах М. Гарэцкага, З. Бядулі, М. Зарэцкага, Л. Калюгі і інш. адметнасць хранатопу, колеравай сімволікі, аўтарскіх намінацый персанажаў, сродкаў смехавай культуры. Адметнае месца займае канфлікт дзённай і “начной” свядомасці, які маркіруе трагедыю асобы, сведчыць пра расхістванне псіхічнай раўнавагі герояў як адзін з сімптомаў грамад скага крызісу.