Leksykon idei wędrownych na słowiańskich Bałkanach, XVIII-XXI wiek. Tom 5. Kultura, kształcenie, humanizm

Abstract

Piąty tom obszernej (dziesięcioczęściowej) monografii, opracowanej przez slawistów polskich (przy współpracy uczonych z kilku ośrodków zagranicznych) w ramach grantu NCN OPUS (2014/13/B/HS2/01057). Całości nadana została forma leksykonu, którego główny korpus składa się z haseł-artykułów na temat historii 27 wybranych idei najpierw antycypujących, a następnie modelujących procesy modernizacyjne w regionie: agraryzm, anarchizm, ewolucja, humanizm, historia, kapitalizm, klerykalizacja, konfesje, konserwatyzm, kształcenie, kultura, liberalizm, naród, nowoczesność, ojczyzna, oświata, oświecenie, polityka, postęp, racjonalizm, reformacja, religia, rewolucja, sekularyzacja, socjalizm, tradycja, uniwersalizm. Ich zmieniająca się pod wpływem lokalnych warunków semantyka została przebadana odrębnie dla każdego z siedmiu współczesnych krajów południowej Słowiańszczyzny: Bośni i Hercegowiny, Bułgarii, Chorwacji, Czarnogóry, Macedonii, Serbii i Słowenii. W tomie piątym prezentujemy opracowania trzech idei - kultury, kształcenia i humanizmu - które leżą u podstaw europejskich dyskursów modernizacyjnych i antymodernizacyjnych oraz europejskiego imaginarium kondycji intelektualnej człowieka jako kluczowego aspektu tworzenia się społeczeństw. Czytelnik znajdzie tu wiele syntetycznie wyrażonych, oryginalnych i opartych na źródłach przemyśleń badaczy na temat zmagań kultur południowosłowiańskich z nowoczesnością.

The fifth volume of the extensive (ten-volume) monograph by Polish Slavic studies scholars (with contributions from scholars from a number of foreign research centres), made possible by an NCN OPUS grant (2014/13/B/HS2/01057). In terms of form, the monograph is a lexicon, the main body of which consists of entries-articles on the history of 27 selected ideas that anticipated and shaped the processes of modernization in the region: agrariarism, anarchism, capitalism, clericalization, confessions, conservatism, culture, education, enlightenment, evolution, history, homeland, humanism, liberalism, modernity, nation, politics, progress, rationalism, reformation, religion, revolution, schooling, secularization, socialism, tradition, and universalism. Their semantics, changeable as it was in response to local conditions, was investigated separately for each of the seven current states of the southern Slavdom: Bosnia and Herzegovina, Bulgaria, Croatia, Macedonia, Montenegro, Serbia, and Slovenia. Volume 5 presents the three ideas – culture, schooling, and humanism – that are at the foundations of the European discourses of modernization and anti-modernization, of the European imaginary of the human intellectual condition as the key to the formation of societies. The book contains many synthetically expressed, original and source- -based insights on the southern Slavic cultures’ struggles with modernity.