Monografia koncentruje się na badaniu pochodzenia i rozwoju północnosłowiańskich
jednostek języka nacechowanych gramatycznie i/lub wypowiedzeniowo, tzn. z jednej strony słów, w których informacja gramatyczna uległa leksykalizacji, z drugiej zaś – słów o zgramatykalizowanej informacji leksykalnej. Monografia ogranicza się wprawdzie do obserwacji wyrażeń północnosłowiańskich, lecz przy formułowaniu wniosków (tak szczegółowych, jak i ogólnych) odwołuje się również do innych języków indoeuropejskich, języków semickich, ugrofińskich, a nawet afrykańskich. Książka podejmuje analizy przede wszystkim w klasach przysłówków, przyimków, zaimków, partykuł, operatorów dyskursywnych, operatorów metapredykatywnych, spójników i ich etymonów. Konstruowanie hipotez badawczych opiera się na przeświadczeniu, że jakakolwiek zmiana formalna, aby można ją było uznać za zmianę funkcjonalną, musi skutkować przesunięciem relacji między formą a znaczeniem znaku; i odwrotnie, rzeczywista zmiana znaczenia wywołuje przesunięcie relacji formalno-treściowej. Celem tej pracy jest odkrycie i opis mechanizmów tych zmian na przykładzie leksyki przechodzącej do nieprzedmiotowej warstwy języka. Wśród problemów szczegółowych omawiane są semickie i indoeuropejskie, w tym słowiańskie wyrażenia związane z pojęciem prawdy, północnosłowiańskie enklityki -kV oraz -že, a także wyrazy funkcyjne jako zapożyczone, bohemizmy w języku polskim i polonizmy w jidysz.
The monograph focuses on the study of the origin and development of North Slavic grammatically and/or discursively oriented language units, i.e. words with lexicalized grammatical information on the one hand and words with grammaticalized lexical information on the other. Although the book focuses on North Slavic expressions, it draws detailed and general conclusions from other Indo-European, Semitic, Finno-Ugric, and even African languages. The book mainly analyzes the classes of adverbs, prepositions, pronouns, particles, discourse markers, markers of approximation, limitation, or gradation, conjunctions, and their etymons. Research hypotheses in the monograph are grounded in the assumption that any formal change, in order to be considered a functional change, must lead to a shift in the relationship between the form and meaning of a sign, and vice versa, that an actual change in meaning triggers a shift in the formal-content relationship. This work aims to discover and describe the mechanisms of these changes, using the example of lexis moving into the non-representational layer of language. Among the specific problems discussed are Indo-European, including North Slavic, function words related to the concept of truth compared with Semitic units, the North Slavic enclitics -kV and -že, and function words as borrowings – Bohemisms in Polish and Polonisms in Yiddish.