Testimonia najdawniejszych dziejów Słowian. Seria łacińska. Tom. 3: Średniowiecze. Zeszyt 1a: Narracyjne źródła węgierskie. Pisarze z wieku XI-XIV (kroniki, rocznik, hagiografia) & Zeszyt 1b: Narracyjne źródła węgierskie. Pisarze z wieku XI-XIV (słownik)

Abstract

Niniejsza praca jest kolejną częścią serii wydawniczej „Testimonia najdawniejszych dziejów Słowian” przygotowywanej od blisko pięćdziesięciu lat w Instytucie Slawistyki Polskiej Akademii Nauk. Tym razem przedstawiamy informacje o Słowianach zawarte w średniowiecznych źródłach węgierskich. Ze względu na wagę stosunków polsko-węgierskich i tradycyjne nici sympatii, jakie łączą po dziś dzień oba społeczeństwa, zdecydowaliśmy się rozszerzyć nasz kwestionariusz badawczy. Obok wiadomości o Słowianach pokazujemy również wyobrażenie średniowiecznych Węgrów o ich przeszłości, obszerne fragmenty dotyczące nie tylko wojen domowych o władzę toczących się na Węgrzech po śmierci pierwszego koronowanego władcy tego kraju, Stefana I Świętego, w których wzięli udział również słowiańscy sąsiedzi Królestwa, lecz również węgierskich interwencji w krajach dziś określanych jako słowiańskie. Materiał źródłowy podawany w formie ekscerptów w wersji oryginalnej z równoległym tłumaczeniem polskim dzielimy na dwie części: dziejopisarstwo oraz hagiografię. Nowością jest zamieszczenie „Kroniki węgiersko-polskiej” w obu jej redakcjach w dziale hagiograficznym, co być może pozwoli na zobaczenie tego dzieła w nowym, nieoczywistym kontekście. Tom źródłowy kończy pierwsze polskie tłumaczenie pierwszego ciągłego tekstu węgierskiego – „Halotti beszéd és könyörgés” [Mowy pogrzebowej i błagania]. W tomie drugim zamieszczamy komentarze w postaci leksykonu, w którym objaśniamy postaci, miejsca i inne nazwy topograficzne oraz wybrane terminy ustrojowe z dziejów Węgier, nawiązując tym samym do badawczych tradycji zespołu, który przygotował niniejszą publikację – tradycji „Słownika starożytności słowiańskich”.

This work is part of the series „Testimonia najdawniejszych dziejów Słowian” [Testimonies of the Earliest History of the Slavs], an editorial project pursued at the Institute of Slavic Studies, Polish Academy of Sciences for almost fifty years. This instalment presents information about the Slavs contained in medieval Hungarian sources. Considering the importance of Polish-Hungarian relations and the tradition of friendship between the two countries and their peoples, which is alive to this day, we decided to expand the scope of our research. Apart from records about the Slavs, we also present the idea of medieval Hungarians about their past, as well as extensive passages concerning not only the civil wars in Hungary after the death of the first crowned ruler of the country, Stephen I (St Stephen), in which the Slavic neighbours were involved, but also the Hungarian interventions in countries referred to as Slavic today. The excerpts from sources appear in the original version with a parallel Polish translation and come in two sections: historiography and hagiography. One novelty is that the Hungarian-Polish Chronicle (in both redactions) appears in the hagiography section,which may allow us to see it in a new, and unobvious, context. The final item in the volume of sources is the first Polish translation of the oldest continuous text in Hungarian: „Halotti beszéd és könyörgés” [Funeral Sermon and Prayer]. The second volume contains a commentary to the excerpted sources: a lexicon which provides information about historical figures, place names and other toponyms as well as selected political terms from the history of Hungary. In this way, we draw on the research traditions of the team that prepared this work – the traditions of „Słownik starożytności słowiańskich” [Lexicon of Slavic Antiquities].