Leksykon idei wędrownych na słowiańskich Bałkanach, XVIII-XXI wiek. Tom 1. Oświecenie, religia, racjonalizm

Abstract

Pierwszy tom obszernej (dziesięcioczęściowej) monografii, opracowanej przez slawistów polskich (przy współpracy uczonych z kilku ośrodków zagranicznych) w ramach grantu NCN OPUS (2014/13/B/HS2/01057). Całości nadana została forma leksykonu, którego główny korpus składa się z haseł-artykułów na temat historii 27 wybranych idei najpierw antycypujących, a następnie modelujących procesy modernizacyjne w regionie: agraryzm, anarchizm, ewolucja, humanizm, historia, kapitalizm, klerykalizacja, konfesje, konserwatyzm, kształcenie, kultura, liberalizm, naród, nowoczesność, ojczyzna, oświata, oświecenie, polityka, postęp, racjonalizm, reformacja, religia, rewolucja, sekularyzacja, socjalizm, tradycja, uniwersalizm. Ich zmieniająca się pod wpływem lokalnych warunków semantyka została przebadana odrębnie dla każdego z siedmiu współczesnych krajów południowej Słowiańszczyzny: Bośni i Hercegowiny, Bułgarii, Chorwacji, Czarnogóry, Macedonii, Serbii i Słowenii. W tomie pierwszym prezentujemy opracowania trzech idei - oświecenia, religii i racjonalizmu, które leżą u podstaw europejskich dyskursów modernizacyjnych i antymodernizacyjnych. Czytelnik znajdzie tu wiele syntetycznie wyrażonych oryginalnych, opartych na źródłach przemyśleń badaczy na temat zmagań kultur południowosłowiańskich z nowoczesnością

The first volume of the extensive (ten-volume) monograph by Polish Slavic studies scholars (with contributions from scholars from a number of foreign research centres), made possible by an NCN OPUS grant (2014/13/B/HS2/01057). In terms of form, the monograph is a lexicon, the main body of which consists of entries-articles on the history of 27 selected ideas that anticipated and shaped the processes of modernization in the region: agrarianism , anarchism, evolution, humanism, history, capitalism, clericalization , confessions, conservatism, education, culture, liberalism, nation, modernity, homeland, schooling, enlightenment, politics, progress, rationalism, reformation, religion, revolution, secularization , socialism, tradition, and universalism. Their semantics, changeable as it was in response to local conditions, was investigated separately for each of the seven current states of the southern Slavdom: Bosnia and Herzegovina, Bulgaria, Croatia, Montenegro, Macedonia, Serbia, and Slovenia. Volume 1 presents the three ideas - enlightenment, religion and rationalism - that are at the foundations of the European discourses of modernization and anti-modernization. The book contains many synthetically expressed, original, and source-based insights of the scholars on the southern Slavic cultures’ struggles with modernity.