Wydarzenia - od traumy do euforii

Abstract

Wieloautorska monografia poddająca oglądowi XX wiek z perspektywy jego znaczenia dla procesu samoidentyfikacji jednostek i/lub społeczności oraz – w przypadku tych drugich – umiejscowienia dwudziestowiecznych wydarzeń w strukturze pojęć kluczowych dla samookreślenia się Słowian. U podstaw prezentowanych tekstów leży założenie, że przeszłość, postrzegana jako ciąg wydarzeń, jest jednym z czynników determinujących tożsamość i definiujących system narodowych wartości, znajdujących odzwierciedlenie w kulturze. Autorzy, odwołując się do narzędzi z warsztatu literaturoznawcy, semiotyka, historyka i kulturoznawcy, dążą do umiejscowienia wydarzeń XX wieku na mapie pamięci współczesnej Europy. Poddają oglądowi zarówno te wydarzenia, które napiętnowały dzieje najnowsze, stając się przyczyną narodowej (lub światowej) traumy (rewolucja lutowa, wybuch II wojny światowej i in.), jak i te, które są wartościowane pozytywnie (zakończenie II wojny światowej, upadek muru berlińskiego, pielgrzymki Jana Pawła II i in.), stając się powodem do dumy. W centrum uwagi znajdują się nie tylko wydarzenia określające obraz Europy w wymiarze polityczno-geograficznym, wyraźnie obecna jest również perspektywa mentalna, która sprzyja dotarciu do źródeł narodowych fascynacji oraz narodowych traum, a także pozwala zrozumieć mechanizmy rządzące tworzeniem mitów i wskazać narzędzia do ich odczytywania, którymi są – często pozornie ukryte – treści odwołujące się do przeszłości.

This multi-author monograph looks at the 20th century from the perspective of its role in self-identification of individuals and/or communities as well as – in the latter case – of the place occupied by events of the 20th century in the structure of concepts that are key for the self-identification of Slavs. At the heart of each of the presented papers is the premise that the past, seen as a chain of events, is one of the factors determining identity and defining the system of national values which find their reflection in culture. Drawing on the tools of literary studies, semiotics, historiography and cultural studies, the authors undertake to put 20th century events on the map of contemporary European memory. They examine both the events that left a dreadful mark on contemporary history, causing a national (or global) trauma (like the February Revolution or outbreak of World War II) and those seen as positive (like the end of World War II, fall of the Berlin Wall or John Paul II’s pilgrimages) and evoking the feeling of pride. At the centre of attention are not only events defining the image of Europe in terms of political geography. Also clearly present is the mental perspective, which fosters recognizing the sources of national fascinations and national traumas, helps understand the mechanisms of myth-making, and points to the tools for reading myths that are constituted by, often seemingly hidden, references to the past.