Лингвистическая идея числительного в русских грамматиках XVIII-XIX веков

Abstract

В книге представлен анализ развития идеи числительного в русских грамматических работах XVIII-XIX в. В первых работах числительные не считались отдельной частью речи. Некоторые ученые отождествляли числительные с именами прилагательными, некоторые рассматривали их как группу слов со значением числа, объединяющую в себе слова двух основных типов имени (существительные и прилагательные), а другие считали их третьим, отдельным типом имени. В более поздний период, когда существительные и прилагательные перестали считаться разновидностями одной части речи (имени), многие ученые по-прежнему не рассматривают числительные в качестве отдельной части речи, отождествляя их, например, с прилагательными. Состав класса в работах разных авторов неодинаков, однако в него всегда входят слова типа «три», «пять» (определенно-количественные) и, как правило, типа «третий», «пятый» (порядковые).

W książce przedstawiona zostaje analiza rozwoju koncepcji liczebnika w gramatykach rosyjskich XVIII-XIX w. W pierwszych pracach gramatycznych liczebnik nie był traktowany jako odrębna część mowy. Niektórzy uczeni utożsamiali liczebniki z przymiotnikami, inni rozpatrywali je jako grupę wyrazów o znaczeniu związanym z liczbą, łączącą w sobie wyrazy dwóch podstawowych typów imienia (rzeczowniki i przymiotniki), jeszcze inni zaś dostrzegali w nich trzeci, oddzielny typ imienia. W późniejszym okresie, gdy rzeczowniki i przymiotniki nie były już traktowane jako podtypy jednej części mowy (imienia), wielu uczonych nadal nie uważało liczebników za odrębną część mowy, utożsamiając je np. z przymiotnikami. W pracach różnych autorów klasa ta pod względem składu przedstawiana jest niejednakowo, natomiast zawsze obejmuje ona wyrazy typu „три”, „пять” (tzw. liczebniki główne określone) oraz, na ogół, wyrazy typu „третий”, „пятый” (liczebniki porządkowe).

This book sets out to analyze how the idea of the numeral developed in Russian grammars over the course of the 18th and 19th centuries. In the first works on grammar, the numeral was not treated as a separate part of speech. Some scholars identified numerals with adjectives, others viewed them as a group of words the meanings of which are associated with number and which belong to one of two basic types of the name (i.e., nouns and adjectives), while yet others saw in numerals a separate, third type of the name. Later on, when nouns and adjectives were no longer considered as subtypes of one part of speech (the name), many scholars still did not regard numerals as a separate part of speech but identified them with, e.g., adjectives. In terms of composition, the class of numerals was represented differently by different authors but it always encompassed the words “три”, “пять” etc. (so-called definite cardinal numerals) and usually the words “третий”, “пятый” etc. (ordinal numerals).