Artykuł traktuje o winie i karze jako sekwencji zdarzen spowodowanych
naruszeniem wartosci, a tym samym sprzeniewierzeniem sie
Boskim prawom. Analiza materiału jest ukierunkowana na przedstawienie
kognitywnych scen dopustów i kar Bozych, które w kulturze tradycyjnej
interpretowane sa jako akty przywracania swiatu porzadku,
a ofiarom – wiary w sprawiedliwosc. Obiegowe sady o karach, jakie
spadaja na winowajców za zycia oraz obciazaja ich dusze po smierci,
stereotypowe motywy, obecne w ludowych narracjach, rytualnych zachowaniach
i aktach mowy (ostrzezeniach, nakazach, zakazach) wnosza
istotne tresci do struktur pojeciowych winy i kary. Wykorzystanie
teorii przedpojeciowych schematów wyobrazeniowych pozwala na precyzyjniejsze
ustalenie przebiegu sciezek kognitywnych, łaczacych wine,
kare z systemem wartosci i ustalic ich miejsce na skali „plus – minus”.
The article discusses crime and punishment as sequences of events caused by
a breach of values and, by the same token, a violation of God’s laws. The analysis
concentrates on cognitive portrayals of God’s punishments, which in folk traditional
culture are interpreted as acts of restoring, first, order in the world and, second, the
faith in justice in the victims. The commonplace judgments of punishments that befall
the culprits in their lifetime and burden their souls after death, the stereotypical
motifs in folk narratives, rituals and speech acts (warnings, dictates, prohibitions)
contribute substantially to the conceptual structures of crime and punishment. The
theory of Preconceptual Image Schemata allows for a more precise specification of
what cognitive paths link crime, punishment and the relevant system of values, as
well as for locating them on the plus – minus scale.
