Gwary Mazur wschodnich w XIX wieku (na podstawie ankiet Georga Wenkera do Niemieckiego atlasu językowego)

Abstract

Przedmiotem omówienia są ankiety do Niemieckiego atlasu językowego, opracowane przez bibliotekarza pracującego w Marburgu – Georga Wenkera (1852–1911). Publikacja zawiera analizę językową tych ankiet (z 80 miejscowości) z terenu Mazur wschodnich – powiatów ełckiego, gołdapskiego, oleckiego. Choć ankiety służyły do eksploracji gwar niemieckich, to jednak udało się wskazać polskie cechy gwarowe, dzięki czemu było możliwe częściowe odtworzenie stanu gwar mazurskich w XIX wieku na terenie wysuniętym najdalej na wschód ówczesnych Prus Wschodnich. Ankiety to jedyny zbiór danych z tego czasu, dający szeroki ogląd gwar Mazur wschodnich, położonych na obszarze peryferycznym, przez długie lata znacznie oderwanym od polszczyzny ogólnej, mającym nikłe związki z polskim życiem kulturalnym i politycznym, na co dzień naznaczonym infiltracją języka niemieckiego.

This book is devoted to the discussion of questionnaires for the German Linguistic Atlas (Deutscher Sprachatlas), designed by Georg Wenker (1852–1911), a librarian working in Marburg. The present study offers a linguistic analysis of replies to Wenker’s questionnaire collected in eighty locations in eastern Mazuria – the Ełk, Gołdap and Olecko districts. Although the questionnaire had been designed to explore German dialects, it was possible to identify Polish dialectal features and to conduct a partial reconstruction of the state of Mazurian dialects of Polish in the easternmost part of the historical province of East Prussia in the nineteenth century. Wenker’s survey material is a unique set of data from the period which provides a broad perspective on local dialects of eastern Mazuria, a peripheral area which had a limited contact with the general Polish language for a long time, did not have much connection with Polish cultural and political life, and was characterised by the penetration of the German language.