LANGGENER

Korpus dwujęzyczności polsko-niemieckiej LangGener

https://langgener.ijp.pan.pl/

„Pokoleniowe zróżnicowanie języka: zmiany morfosyntaktyczne wywołane przez polsko-niemiecki kontakt językowy w mowie osób dwujęzycznych (LANGGENER)” – grant finansowany przez Narodowe Centrum Nauki oraz Niemiecką Wspólnotą Badawczą (Deutsche Forschungsgemeinschaft).

Zespół polski:

  • kierownik: prof. dr hab. Anna Zielińska (Instytut Slawistyki PAN);
  • wykonawcy: dr Irena Prawdzic (Instytut Slawistyki PAN), dr Barbara Alicja Jańczak (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu), dr Anna Jorroch (Uniwersytet Warszawski), dr hab. Felicja Księżyk (Uniwersytet Opolski).

Zespół niemiecki:

  • kierownik: prof. Björn Hansen (Uniwersytet w Ratyzbonie);
  • wykonawcy: mgr Anna Bučkova (Uniwersytet w Ratyzbonie), mgr Carolin Centner (Uniwersytet w Ratyzbonie), mgr Iga Kościołek (Uniwersytet w Ratyzbonie), prof. Marek Nekula (Uniwersytet w Ratyzbonie); dr Michał Woźniak (Instytut Języka Polskiego PAN, Uniwersytet w Ratyzbonie); konsultanci: prof. Sandra Birzer (Uniwersytet w Bambergu), prof. Bernhard Brehmer (Uniwersytet w Greifswaldzie); mgr Roman Fisun (Uniwersytet w Ratyzbonie).

Celem projektu jest zintegrowany opis niemiecko-polskiego bilingwizmu w Polsce i w Niemczech, uwzględniający zarówno aspekty lingwistyczne, jak i socjolingwistyczne. Głównym zadaniem podjętego przez nas przedsięwzięcia naukowego jest zbadanie, czy zmiany morfosyntaktyczne wywołane przez kontakt językowy w mowie osób dwujęzycznych są zróżnicowane pokoleniowo. Z jednej strony przedmiotem naszych zainteresowań jest dwujęzyczny mówca, a z drugiej procesy replikacji wzorów morfosyntaktycznych w obu językach: w polskim i niemieckim.

Ważnym rezultatem grantu jest multimodalny korpus dwujęzyczności polsko-niemieckiej LangGener, który oddajemy do użytku badaczy i badaczek. Korpus obejmuje ok. 78 godzin nagrań w języku polskim i niemieckim z 58 przedstawicielami dwóch generacji. Pierwszą generację tworzą osoby urodzone przed 1945 rokiem w Niemczech, na ziemiach przyłączonych do Polski w 1945 roku. Nazywamy tę grupę Generacja Polska/Generation Polen, skrót GP – od kraju zamieszkania, ponieważ osoby wchodzące w jej skład pozostały na ziemiach swojego urodzenia po przesunięciu granic. Drugą generację stanowią osoby urodzone także na tych terenach, ale po 1945 roku, czyli już w Polsce. Przedstawiciele tej generacji wyemigrowali do Niemiec i tam mieszkają. Nazywamy tę generację Generacja Niemcy/Generation Deutschland, skrót GD. Korpus jest anotowany gramatycznie i socjolingwistycznie (!).

Użytkownikom korpusu oddajemy do dyspozycji nagrania i ich transkrypcje wykonane metodą półortograficzną, przystępną dla wszystkich odbiorców. Jednym z celów projektu była dokumentacja wymierających dialektów niemieckich na terenie zachodnio-północnej Polski. Dlatego teksty nagrane w języku niemieckim w Polsce zostały przetranskrybowane z zachowaniem cech dialektalnych. Dodatkowo korpus został uzupełniony o bogate metadane zawierające: kryptonim mówcy; rok urodzenia; generację (GD ; GP); płeć; rok imigracji (dla GD); poziom wykształcenia (podstawowe niepełne, podstawowe pełne, zawodowe, średnie, wyższe), zawód; region urodzenia; miejsce urodzenia; region zamieszkania i miejsce zamieszkania. Ponadto metadane zawierają opisy idiolektów; przy czym szczegółowo opisane są cechy dialektów niemieckich w Polsce.

Gramatycznie zaanotowano zjawiska kontaktu językowego (kalki), wskazując frazę składniową, w obrębie której dane zjawisko wystąpiło. Typy fraz wyodrębniono na podstawie wykładnika, który określa właściwości gramatyczne danej grupy wyrazów. Wyróżniono następujące typy fraz: nominalną, czasownikową, przyimkową, przymiotnikową, przysłówkową oraz zdaniową. Zjawiskami kontaktu językowego są z kolei: bezpośrednia replikacja morfemów i form fonologicznych z języka źródłowego; replikacja wzorców, czyli dystrybucji, znaczenia lub związku formy z funkcją według modelu języka źródłowego (sama forma nie jest przy tym replikowana); inne różnice w stosunku do ponadregionalnej odmiany danego języka, których nie można wyjaśnić zastosowaniem wzorców z języka źródłowego; code-switching, czyli przełączanie kodu językowego wewnątrz jednej wypowiedzi; odchylenia w zakresie porządku składniowego; autokorektę, czyli wyrażenia i sformułowania, które mówcy sami identyfikują jako nieadekwatne lub niepoprawne i zastępują je innymi wyrażeniami i sformułowaniami.

Nowatorska anotacja socjolingwistyczna ma ułatwić opracowywanie wywiadów pod względem treści odnoszących się do biografii językowych mówców. Biografia językowa to historia przyswajania i używania języków w ciągu całego życia człowieka, z uwzględnieniem nabywania, używania, zmiany i utraty języka w politycznym i społecznym kontekście. Anotacja opiera się na trzech kategoriach: etapów życia (czyli: wczesnego dzieciństwa, dzieciństwa, wieku szkolnego, wieku dorastania, dorosłości i wieku podeszłego), sfer użycia języka/domeny (czyli: rodziny/domu, sąsiedztwa/miejsca zamieszkania, religii/wyznania, przyjaciół/znajomych, edukacji, pracy, administracji, mediów/prasy, telewizji, internetu,  związków mniejszości narodowych, podróży, ego dokumentów/pamiętników, listów) oraz konceptualizacji dwujęzyczności (czyli: przeżycia językowego, ideologii językowych, zarządzania językiem).

Zespół germanistów i slawistów z Polski i Niemiec ma nadzieję, że korpus LangGener spotka się z zainteresowaniem i będzie wykorzystywany przez językoznawców, kulturoznawców, socjologów, antropologów i przedstawicieli innych dyscyplin naukowych do własnych badań.

Korpus LangGener

Link do opisu projektu na stronie Uniwersytetu w Ratyzbonie:

https://www.uni-regensburg.de/forschung/language-across-generations/startseite/index.html

Korpus dwujęzyczności czesko-niemieckiej

https://www.korpus.cz/kontext/query?corpname=jazyky_v_migraci

Drugim ważnym rezultatem grantu jest multimodalny korpus dwujęzyczności czesko-niemieckiej LangGener, który może służyć do badań nad akwizycją języka i erozją językową w kontekście migracji, a konkretnie do badań nad akwizycją języka niemieckiego jako drugiego języka i erozji czeskiego jako pierwszego języka w Niemczech (Bawaria). Ponadto można go wykorzystać do dociekań nad językiem mówionym oraz zagadnieniami socjolingwistycznymi i dialektologicznymi.

Podprojekt niemiecko-czeski obejmował dwie grupy osób dwujęzycznych należące do tego samego pokolenia – repatriantów i migrantów. Korpus obejmuje transkrypcje 16 wywiadów o łącznej długości 27,5 godziny z 20 informatorami zarówno z pochodzeniem, jak i bez pochodzenia sudecko-niemieckiego. Mówcy urodzili się ok. 1955 r. i po ukończeniu 12 roku życia, uważanego za wiek krytyczny, wyjechali z Czechosłowacji. W rozmowach, które nagrano w latach 2018, 2019 i 2020 po niemiecku i czesku, respondenci opowiadają o swoich biografiach językowych w Czechach i Niemczech.

W transkryptach wywiadów zidentyfikowano, otagowano oraz zinterpretowano ilościowo zjawiska kontaktu i izolacji językowej. Oprócz replikacji materiałowych i strukturalnych, które sklasyfikowano według ich charakteru składniowego, otagowano także przełączania kodu, nietypowy szyk składniowy, autokorekty i inne odchylenia od baseline danego języka.

Monografia

Efektem projektu jest monografia w wolnym dostępie:

Soziolinguistik trifft Korpuslinguistik. Deutsch-polnische und deutsch-tschechische Zweisprachigkeit. Redakcja naukowa: Björn Hansen, Anna Zielińska. Universitätsverlag Winter GmbH.  doi: https://doi.org/10.33675/2022-82538591

https://www.winter-verlag.de/de/detail/978-3-8253-8591-0/Hansen_ua_Sozio_trifft_Korpuslinguistik_PDF/

Autorzy i autorki: Aneta BučkováCarolin CentnerBjörn HansenBarbara Alicja JańczakAnna JorrochIga KościołekFelicja KsiężykMarek NekulaIrena PrawdzicMichał WoźniakAnna Zielińska

Międzynarodowy zespół slawistów i germanistów przedstawia problemy i wyzwania naukowe związane z tworzeniem korpusu mówionego dwujęzyczności polsko-niemieckiej LangGener oraz subkorpusu bilingwizmu czesko-niemieckiego: od tworzenia koncepcji i sporów naukowych, opracowania metod prowadzenia badań terenowych i pozyskiwania wywiadów socjolingwistycznych po szczegółowe rozwiązania techniczne. Głównym celem monografii jest pokazanie napięć i trudności w łączeniu problematyki socjolingwistycznej i lingwistyki korpusowej. Tom stanowi kompendium wiedzy o tworzeniu ukierunkowanego socjolingwistycznie korpusu językowego. Zespół ma nadzieję, że monografia spotka się z zainteresowaniem i zainspiruje językoznawców do tworzenia korpusów socjolingwistycznych.

Okładka monografii Soziolinguistik trifft Korpuslinguistik

Publikacje oraz konferencje

Publikacje opublikowane w czasopismach

Korzystając z witryny wyrażasz zgodę na używanie tzw. ciasteczek (cookies), zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki. Polityka prywatności

The cookie settings on this website are set to "allow cookies" to give you the best browsing experience possible. If you continue to use this website without changing your cookie settings or you click "Accept" below then you are consenting to this.

Close