doc. dr hab. Wincenty Swoboda

Doktor habilitowany nauk humanistycznych w zakresie historii, slawista. Należał do szczupłego grona mediewistów polskich, zajmujących się z jednej strony problematyką szerokiej strefy kontaktowej Słowian, zwłaszcza południowych z ludami koczowniczymi, z drugiej głównymi ówczesnymi centrami politycznymi i cywilizacyjnymi. Dorobek naukowy Wincentego Swobody obejmuje prawie 200 prac, artykułów i recenzji. Jego zainteresowania badawcze obejmowały zwłaszcza średniowieczne dzieje Słowian bałkańskich. Jego problematyka badawcza obejmowała następujące zagadnienia: początków państwowości Słowian na Bałkanach (zwłaszcza Bułgarów), wczesnośredniowiecznego kościoła bułgarskiego, herezji na ziemiach obecnej Polski, obrządku słowiańskiego, stosunków między Słowianami a ludami tureckimi we wczesnym średniowieczu, osadnictwa słowiańskiego we Włoszech; podboju Bałkanów przez Turcję i walki narodów bałkańskich z Turkami (zwłaszcza tematyką bitwy pod Warną 1444 roku), kontaktów polsko-bułgarskich na przestrzeni wieków,  przekazów Jana Długosza o średniowiecznej Bułgarii, Bizancjum i Turcji.

W lipcu 1957 roku rozpoczął pracę w Redakcji Słownika Starożytności Słowiańskich działającej w strukturach ówczesnego Zakładu Słowianoznawstwa (obecnie Instytutu Slawistyki) Polskiej Akademii Nauk jako jeden z redaktorów. W sumie opublikował we wszystkich ośmiu tomach Słownika Starożytności Słowiańskich ponad 650 haseł. Podczas prac nad słownikiem zainteresował się tematyką średniowiecznych herezji, co zaowocowało pracą doktorską pt. Zorganizowane ruchy religijno-społeczne w Polsce w XIII i XIV wieku na tle krajów ościennych, napisaną pod kierunkiem prof. Gerarda Labudy. Na jej podstawie 27 maja 1963 roku uzyskał tytuł doktora nauk humanistycznych na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza (UAM) w Poznaniu. Praca ta ustalała jakościowy i ilościowy rozwój herezji na ziemiach polskich do końca XIV wieku na tle procesów europejskich. Jej fragmenty zostały opublikowane w artykule pt. Początki herezji na ziemiach polskich [w:] Europa – Słowiańszczyzna – Polska. Studia ku uczczeniu prof. Kazimierza Tymienieckiego, Poznań 1970.

Opracował ponad 180 haseł do słownika Wczesna Słowiańszczyzna. Przewodnik po dziejach i literaturze przedmiotu, również w jego wersji angielskiej pt. The World of the Slavs in the Early Middle Ages. The Lexicon. Napisał szereg drobnych haseł i duży artykuł przeglądowy pt. Piśmiennictwo i literatura u Słowian do Małego słownika kultury dawnych Słowian. Współpracował też z redakcją Enzyklopädie zur Frühgeschichte Europas, dla której opracował kilkadziesiąt haseł. Od 1976 roku był współredaktorem kilkutomowej edycji źródłowej przygotowywanej przez Instytut Słowianoznawstwa PAN pt. Testimonia najdawniejszych dziejów Słowian. Seria Grecka (1989-1997). We współpracy z dr Aliną Brzóstkowską opublikował trzy tomy (2-4) Testimoniów. Wincenty Swoboda zmarł 29 września 2000 roku w Poznaniu po długotrwałej, ciężkiej chorobie. Został pochowany 9 października 2000 roku na cmentarzu junikowskim w Poznaniu.

1934 – 2000

Lata zatrudnienia w IS PAN: 1957 – 2000

Wykształcenie

  • Ukończył studia historyczne na Uniwersytecie Poznańskim w 1956 r.
  • W latach 1959, 1964 i 1969-1970 odbył (pod kierunkiem prof. Ivana Dujčeva) staże naukowe w Bułgarskiej Akademii Nauk w Sofii.
  • W 1963 r. obronił pracę doktorską pt. Zorganizowane ruchy religijno-społeczne w Polsce w XIII i XIV w. na tle krajów ościennych.
  • W 1996 r. na podstawie pracy habilitacyjnej pt. Słowiańszczyzna i Polska w VII-XVI wieku. Wybrane zagadnienia z dziejów oddziaływań etnicznych i ideologicznych otrzymał stopień doktora habilitowanego.

Działalność zawodowa i społeczna, funkcje, tytuły, stanowiska

  • 15 stycznia 1957 rozpoczął pracę w Redakcji Słownika starożytności słowiańskich działającym w ówczesnym Zakładzie Słowianoznawstwa PAN (obecnie: Instytut Slawistyki PAN) na etacie asystenta
  • W latach 1976-1980 wraz z ówczesnym dr. Janem Leśnym i mgr Aliną Brzóstkowską sformułował plan wydawnictwa Testimoniów najdawniejszych dziejów Słowian a po śmierci doc. J. Leśnego w 1994 r. na jego barkach spoczął główny ciężar realizacji tego dzieła.
  • W latach 1995-1999 uczestniczył w organizacji konferencji w Komisji Bałkanistycznej, na których przedstawiał swoje referaty
  • Współpracował z „Kwartalnikiem Historycznym”, „Rocznikami Historycznymi” i „Studiami Źródłoznawczymi”, dla których pisał liczne recenzje.
  • Współpracował z Zakładem Bałkanistyki Instytutu Historii UAM w Poznaniu.

Członkostwo w gremiach naukowych

  • Od maja 1967 r. był członek Komisji Historycznej Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
  • Od 1972 roku wchodził w skład Komisji Slawistycznej przy Oddziale PAN w Poznaniu.
  • Od 1978 roku członek, a od 1984 roku wiceprzewodniczący Komisji Bałkanistycznej przy Oddziale PAN w Poznaniu.
  • Od 1989 roku członek Rady Redakcyjnej czasopisma „Balcanica Posnaniensia”.
  • Sekretarz Międzyzakładowej Komisji NSZZ Solidarność w Placówkach PAN w Poznaniu.
  • Od 1996 roku członek Komitetu Redakcyjnego Prac Slawistycznych (seria Slavica).
  • Od kwietnia 1999 r. członek Wydziału II Historii i Nauk Społecznych PTPN oraz jego sekretarz.

Nagrody i odznaczenia

  • 1979 r. medal im. Marina Drinova Bułgarskiej Akademii Nauk za badania bułgarystyczne.
  • 1981 r. roku nagroda zespołowa Sekretarza Naukowego PAN za pracę w Redakcji Słownika Starożytności Słowiańskich.

Informacje bibliograficzne o życiorysie uczonego/uczonej

  • Brzóstkowska Alina, Wincenty Swoboda (1934-2000). Roczniki Historyczne. R. LXII/2001, s. 299-307. Tutaj pełna bibliografia prac W. Swobody.
  • Wędzki Andrzej, Słownik starożytności słowiańskich z perspektywy pół wieku. 50 lat slawistyki w Polskiej Akademii Nauk (1954-2004). Księga jubileuszowa Instytutu Slawistyki PAN. Warszawa 2004, s. 207-209.
  • Wojciech Mądry, Wincenty Swoboda (1934-2000). Mediewiści T. XI, Poznań 2024, s. 119-129.
Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk

Korzystając z witryny wyrażasz zgodę na używanie tzw. ciasteczek (cookies), zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki. Polityka prywatności

The cookie settings on this website are set to "allow cookies" to give you the best browsing experience possible. If you continue to use this website without changing your cookie settings or you click "Accept" below then you are consenting to this.

Close