Raporty z badań

Prof. dr hab. Helena Krasowska przebywała w ramach programu Erasmus+ w Departamencie Języków i Literatur Słowiańskich na Uniwersytecie Bukaresztańskim. Badaczka zapoznała studentów slawistyki, w tym również polonistyki, z wieloetnicznym i wielojęzycznym regionem, jakim jest Bukowina. Sporo uwagi poświęciła mniejszości polskiej w Rumunii, jej kulturze, a zwłaszcza wpływom językowo-kulturowym. Zwróciła szczególną uwagę na obecność wpływów słowiańskich w języku rumuńskim, a także przedstawiła istnienie leksyki wspólnej dla obszaru Karpat, zwłaszcza w dziedzinie pasterstwa. Spotkała się również z Polakami mieszkającymi w Bukareszcie oraz odbyła szereg spotkań z wybitnymi tłumaczami rumuńsko-polskiej literatury pięknej.

Prof. dr hab. Dorota K. Rembiszewska dzięki programowi Erasmus+ miała okazję przedstawić rezultaty badań nad dziewiętnastowiecznymi gwarami polskimi dawnych Prus Wschodnich w słowackiej uczelni. Studenci drugiego roku studiów środkowoeuropejskich Uniwersytetu Preszowskiego w Preszowie (Prešovská univerzita v Prešove) dowiedzieli się nie tylko o podziale dialektalnym Polski, o charakterystycznych cechach gwar mazurskich, ale także o skomplikowanej przeszłości ziem, na których mieszkali Mazurzy.

Projekt programu Erasmus+ przewidywał także część stażową, co umożliwiło prof. Dorocie Rembiszewskiej skonsultowanie się dialektolożkami z miejscowego Uniwersytetu w zakresie geografii lingwistycznej oraz spotkanie z docentką Miroslavą Gavurovą, która przekazała swoją ostatnią publikację – zapis gawęd radiowych w gwarze szariszskiej – Šariski oblaček.

Wizyta w Preszowie pozwoliła także prof. D. Rembiszewskiej na obejrzenie bogatego księgozbioru regionalnego, w tym słowników gwarowych z obszaru Szarisza i Zemplina, w zmodernizowanej bibliotece regionalnej (Krajská knižnica P. O. Hviezdoslava).

Prof. dr hab. Alena Rudenka odbyła w kwietniu wizytę partnerską w Instytucie Slawistyki Uniwersytetu Wiedeńskiego w ramach programu wymiany akademickiej Erasmus +.

Częścią wizyty były wykłady dla studentów uczących się języków wschodniosłowiańskich. Z racji, że studenci nie posiadali jeszcze dobrej znajomości tych języków, wykłady prof. Rudenki odbyły się w języku angielskim.

Dwa referaty badaczki zostały włączone do kursu „Sytuacja socjolingwistyczna w krajach wschodniosłowiańskich”. Jeden z nich miał charakter diachroniczny i nosił tytuł „The Grand Duchy of Lithuania as a Multiethnic, Multilingual and Multi-confessional State. Slavic Texts in the GDL, Written in Different Alphabets”. Prof. Rudenka prezentowała m.in. teksty w językach słowiańskich, pisane alfabetem arabskim, ormiańskim, hebrajskim.

Drugi referat pt. „Cancel Culture in Modern Ukraine, Belarus, Russia” poświęcony był aktualnej sytuacji socjolingwistycznej. W trakcie prezentacji wywiązała się ożywiona dyskusja. Studenci zadawali wiele pytań, a badaczka również inicjowała rozmowę, zadając „prowokacyjne” pytania, takie jak:

• Czy zgadzasz się, że: 1) Ukraińcy, zarówno w Ukrainie, jak i na emigracji, są zmęczeni wojną? 2) Białorusini, zarówno na Białorusi, jak i na emigracji, myślą bardziej o swoich losach osobistych niż o roku 2020 i losie Ojczyzny?
• Czy stosunek do Ukrainy i Ukraińców zmienił się w Twoim kraju w ciągu ostatnich trzech lat?
• Co zmieniło się na Ukrainie po wypowiedziach i działaniach Donalda Trumpa?

Ponadto podczas wizyty prof. Rudenka poprowadziła lekcję praktyczną języka białoruskiego. Było to związane z pojawieniem się w bieżącym roku akademickim na Uniwersytecie Wiedeńskim grupy studentów studiujących ten język.

Grupa była wielonarodowa – tworzyli ją Austriacy, Polacy, Serbowie, Rosjanie, Niemcy, Turcy, Włoch, Gruzin oraz 20 innych przedstawicieli różnych narodowości. Studenci znali już alfabet i potrafili czytać, jednak mieli jeszcze trudności z mówieniem i rozumieniem języka białoruskiego. Badaczka zdecydowała zatem, że najlepszą formą ćwiczeń będzie gra językowa. Studenci zadawali prof. Rudence proste pytania po białorusku oraz uzupełniali dialogi krótkimi zdaniami. Na tablicy prowadząca zapisała zapożyczenia w języku białoruskim z języka niemieckiego, a studenci podawali ich niemieckie odpowiedniki – na przykład pożyczone w XIII wieku biał. вага ʽwaga’, бровар ʽbrowar’, ліхтар ʽlatarnia’, дах ʽdach’, рэшта ʽpozostałość’, цэх ʽwarsztat’. Zajęcia zakończyły się słuchaniem białoruskich piosenek.

Dr Elżbieta Kwiecińska brała udział w projekcie „Świadectwa wojny: 24.02.2022, 5 rano” (IFiS PAN), w którym przeprowadzała wywiady z ukraińskimi uchodźcami wojennymi w latach 2022–2023.

Podsumowaniem badania jest artykuł we współautorstwie z dr Małgorzatą Łukianow (Uniwersytet Łódzki) pt. „Multiple Positionalities of a Researcher: The Case of Polish Researchers Interviewing Ukrainian War Refugees in Poland” na łamach czasopisma „Communist and Post-Communist Studies”. Publikacja jest krytyczną refleksją nad pozycją badacza/ki pochodzącego spoza badanej grupy etnicznej i nie mającego/ej bezpośredniego doświadczenia wojennego. Rozpatrywane są: pochodzenie, indywidualne biografie, płeć, wykształcenie czy zaangażowanie w pomoc wolontaryjną. Opisana jest etyka prowadzenia wywiadów z grupą szczególnie wrażliwą i udostępniania informacji po zakończeniu projektu, którego rezultatem będzie archiwum międzynarodowe świadectw wojennych Ukraińców.