Dnia 31 maja 2019 roku w Domu Łużyckim w Budziszynie (Niemcy) odbyła się konferencja podsumowująca łużyckie badania prowadzone w ramach projektu SMiLE (Sustaining Minoritized Languages in Europe) finansowanego przez Smithsonian Center for Folklife and Cultural Heritage i realizowanego przez dr Cordulę Ratajczak (Instytut Łużycki) oraz dr hab. Nicole Dołowy-Rybińską (Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk). Konferencja zorganizowana przez Instytut Łużycki w Budziszynie stała się okazją do przedstawienia wyników badań dotyczących stanu rewitalizacji języka górno- i dolnołużyckiego, dyskusji nad polityką językową prowadzoną na Łużycach, a także działaniami, które społeczość łużycka może podjąć, aby zwiększyć ilość domen, w których języki łużyckie są używane, oraz wesprzeć nowych użytkowników tych języków.
Gościem konferencji była dr Mary S. Linn ze Smithsonian Institute w Waszyngtonie, dyrektorka programu SMiLE. W swoim referacie „The Language Renaissance: Local and Global Responses to Language Reneval” przedstawiła główne działania Instytutu odnoszące się do języków zagrożonych, w tym też tych badanych w ramach programu SMiLE. Jej wystąpienie sprowokowało szereg pytań ze strony społeczności łużyckiej oraz dyskusję nad możliwościami przetrwania języków łużyckich.
Głównym wystąpieniem konferencji był referat „Pospyty rewitalizacije serbskeju rěčow: staw a wužadanja” przedstawiony w języku górnołużyckim przez kierowniczki badań, dr Cordulę Ratajczak i dr hab. Nicole Dołowy-Rybińską. W odniesieniu do prowadzonych od stycznia 2018 roku badań etnograficznych naukowczynie przedstawiły różne rodzaje wspólnot językowych na Łużycach Górnych i Dolnych oraz przestrzenie, w których języki mniejszościowe są używane. W drugiej części wystąpienia badaczki skoncentrowały się na łużyckiej polityce językowej i jej wyzwaniach w różnych domenach, w tym m.in. w instytucjach, szkolnictwie i mediach. Opowiedziały też o prowadzonych na Górnych i Dolnych Łużycach warsztatach dla młodych ludzi, zwracając uwagę na ograniczoną liczbę miejsc, gdzie mogą oni używać języka dolnołużyckiego, oraz konieczność włączania nowomówców w działania językowo-kulturalne na Górnych Łużycach. Trwająca ponad pół godziny dyskusja pokazała, że podjęte tematy żywo zajmują łużycką wspólnotę.
Po przerwie referaty dotyczące biografii językowych Górno- i Dolnołużyczan przedstawili współpracownicy projektu, Alena Paulikec i Gregor Kliem. Na podstawie dwudziestu nagranych wywiadów i prowadzonych obserwacji uczestniczących pokazali, z jakimi problemami językowymi borykają się przedstawiciele różnych pokoleń Łużyczan, reprezentujących różne typy użytkowników języków łużyckich.
Ostatnia prezentacja, przedstawiona przez prof. Bernadette O’Rourke i jej doktoranta Alejandro Dayan-Fernandeza z Uniwersytetu w Glasgow – badaczy również biorących udział w programie SMiLE – dotyczyła podstaw ideologicznych, działań i problemów niedawno założonego szkolnictwa immersyjnego Sementew hiszpańskiej Galicji. Po ich prezentacji nastąpiła dyskusja odnosząca się do nauczania w językach mniejszościowych i różnych typów działań na rzecz podtrzymania tych języków, od ich zachowania, przez rewitalizację, po rozszerzenie funkcji symbolicznej tych języków tam, gdzie nie są już aktywnie używane.
Celem konferencji, w której wzięło udział około stu osób, było przekazanie lokalnej społeczności rezultatów prowadzonych badań. Wydarzenie było z założenia wielojęzyczne: używane były języki górno- i dolnołużycki oraz angielski, z symultanicznym przekładem na język niemiecki. Oba języki łużyckie były głównymi środkami komunikacji między zebranymi słuchaczami, co miało także znaczenie wzmacniające ich prestiż i pokazujące, że nie ma tematów, o których nie dałoby się w tych językach rozmawiać.
Przyg. NDR, fot. W. Rybiński