Stefania Ulanowska (1839–?), folklorystka, autorka nowel, sztuk teatralnych, tekstów dotyczących symboliki roślin i zwierząt, znana jest głównie z pracy Łotysze Inflant polskich a w szczególności Gminy Wielońskiej, powiatu rzeżyckiego: obraz etnograficzny, dokumentującej obyczaje i kulturę Łatgalczyków. Badania dotyczące życia duchowego i materialnego mieszkańców wschodniej Łotwy Stefania Ulanowska prowadziła w miejscowości Wielony (obecnie Viļāni) i okolicach w latach 1889–1891. Wtedy to zapisała m.in. wiele podań, legend, baśni i przysłów zachowanych w pamięci mieszkańców badanego regionu.
Dzięki międzyinstytutowemu projektowi „Łotewsko-polskie, polsko-łotewskie kontakty językowe i kulturowe”, realizowanemu przez Instytut Slawistyki PAN i Latvijas Zinātņu akadēmija, podejmowane są różnego rodzaju działania naukowe dotyczące związków polsko-łotewskich, w tym między innymi popularyzacja wiedzy na temat życia i twórczości Stefanii Ulanowskiej.
Z inicjatywy prof. Doroty K. Rembiszewskiej (Instytut Slawistyki PAN), prof. Angeliki Juško-Štekele (Rēzeknes Tehnoloģiju akadēmija) oraz dyrektor Margarity Skangale (Viļānu novadpētniecības muzejs) wykonano tablicę upamiętniającą pobyt Stefanii Ulanowskiej w Wielonach. Tablica zawierająca napisy po łatgalsku i po polsku zawisła na ścianie domu, w którym prawdopodobnie mieszkała badaczka podczas swoich pobytów w tym miasteczku. Uroczyste odsłonięcie tablicy odbyło się 4 sierpnia 2019 r. w obecności mieszkańców, mer Wielon i księdza z miejscowej parafii katolickiej. W uroczystości wzięła także udział plastyczka i scenografka Ieva Jurjāne, która podjęła się zilustrowania bajek łatgalskich zamieszczonych w pracy Łotysze Inflant Polskich (planowane jest ich wydanie). W odsłonięciu tablicy wziął także udział reżyser Viesturs Kairišs, który zamierza wystawić sztukę osnutą na biografii Ulanowskiej.
Przyjemnym dla ucha dopełnieniem memorialnego spotkania był koncert pieśni łatgalskich w wykonaniu zespołu „Viļōnīši”.
Dorota K. Rembiszewska
Zdjęcia ze zbiorów Doroty Rembiszewskiej