W dniu 12 lutego 2020 roku odbyła się uroczysta inauguracja nowej siedziby Instytutu Slawistyki PAN w Pałacu Działyńskich przy Starym Rynku w Poznaniu, połączona z prezentacją wybranych projektów naukowych pracowników filii poznańskiej. Spotkanie zorganizowano w Sali Czerwonej Pałacu Działyńskich, a obrady otworzył prof. dr hab. Tomasz Jasiński, dyrektor Biblioteki Kórnickiej i gospodarz Pałacu. Obecni byli m. in. prezes Oddziału PAN w Poznaniu – prof. dr hab. Marek Świtoński, prorektor UAM – prof. dr hab. Bogdan Walczak, prodziekan Wydziału Historii UAM – prof. dr. hab. Przemysław Matusik, kierownik Archiwum PAN w Poznaniu – dr Jarosław Matysiak, kierowniczka Wydziałowej Biblioteki UAM – p. Barbara Trzcińska, dyrekcja i pracownicy Biblioteki Kórnickiej oraz Instytutu Slawistyki PAN w Warszawie, przedstawiciele Instytutu Filologii Słowiańskiej UAM, Instytutu Filologii Polskiej UAM oraz Instytutu Historii UAM. Honorowym gościem uroczystości była prof. dr hab. Irena Kwilecka, pierwsza kierowniczka poznańskiej pracowni IS PAN. W imieniu Instytutu Slawistyki PAN głos zabrała prof. dr hab. Anna Zielińska, dyrektor IS PAN, która przedstawiła historię obecności Instytutu Slawistyki PAN w Poznaniu oraz najważniejsze kierunki badań podejmowane przez jego pracowników. Zapowiedziała także, iż regularnie zwoływane otwarte zebrania naukowe będą odtąd stałą wizytówką poznańskiej placówki Instytutu.
W części naukowej zaprezentowano trzy projekty grantowe aktualnie realizowane w filii poznańskiej Instytutu, reprezentujące trzy obszary badań: historię, językoznawstwo oraz badania nad kulturą i religią. Prof. dr hab. Ryszard Grzesik wygłosił sprawozdanie „Prace nad serią łacińską ‚Testimoniów najdawniejszych dziejów Słowian’ ”, w którym omówił genezę projektu sięgającą lat 70. XX wieku. Projekt jest źródłowym uzupełnieniem „Słownika starożytności słowiańskich”, którego projektodawcą był prof. dr hab. Gerard Labuda. Obecnie w ramach grantu Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki (nr 11H 16 0195 84) realizowany jest zeszyt „węgierski” zbierający wzmianki o Słowianach w kronikach, hagiografii i wybranych dokumentach węgierskich.
Dr hab. prof. IS PAN Lucyna A. Jankowiak omówiła prace nad polsko-łacińską wersją XVI-wiecznych słowników Bartłomieja z Bydgoszczy, realizowane w latach 2012–2018 w ramach grantu NPRH (nr 11H 12 0278 81). Prelegentka poruszyła kwestie związane z wypracowaniem koncepcji wydania tych nietypowych słowników, które są uznawane za największe zbiory polskiej leksyki pierwszej połowy XVI wieku. W nowej polsko-łacińskiej edycji, wydawanej od 1999 roku (łącznie 6 tomów), jest ponad 10600 haseł polskich. W realizacji projektu grantowego, którego jednym z celów było przygotowanie do wydania szóstego tomu słowników Bartłomieja z Bydgoszczy z 1532 i 1544 roku, brały udział dr hab. prof. IS PAN Elżbieta Kędelska, dr hab. prof. IS PAN Lucyna Jankowiak i dr Arleta Łuczak. Dr hab. prof. IS PAN Maria Trawińska przedstawiła najważniejsze problemy badawcze związane z opracowywaniem rękopisów łacińsko-polskich, podkreślając, jak trudno jest ustalić znaczenie leksykalne polskich wyrazów. Były one często dodawane do łacińskiej podstawy na zasadzie asocjacji, a towarzyszące im opisy nie tworzyły spójnej całości. Wykazała także, że badania spuścizny Bartłomieja wpisują się w bardzo aktualną problematykę dotyczącą relacji łacina – języki wernakularne, która jest podejmowana w wielu ośrodkach europejskich.
Ostatnie dwa wystąpienia dotyczące prac nad grantem „Kategoria rasy w myśli polskiej do 1918 roku. Źródła – wyobrażenia – konteksty”, finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki (nr 2016/21/B/HS3/03696) wygłosiły dr hab. prof. IS PAN Katarzyna Wrzesińska i dr hab. prof. IS PAN Joanna Nowak. Omówione zostały źródła, które wpłynęły na zajęcie się tematem, przede wszystkim niejasności związane z samym terminem „rasa”, jego mało precyzyjnym rozumieniem, które zaciążyło nad próbami analizy ideologii rasistowskiej na wczesnym XIX-wiecznym etapie jej rozwoju. Prelegentki wskazały na wachlarz zagadnień ujawniających się w trakcie analizy piśmiennictwa polskiego począwszy od doby oświecenia po modernizm, takich jak m. in.: kreacjonizm i ewolucjonizm, monogenizm i poligenizm, hierarchizacja ras, europocentryzm, kolonializm, niewolnictwo, Słowiańszczyzna w kontekście ekspansji niemieckiej.
Podsumowując przedstawione prace, prof. Tomasz Jasiński i prof. Anna Zielińska podkreślili wartość długoletnich i systematycznych badań prowadzonych przez środowisko poznańskie Instytutu Slawistyki PAN nad źródłami do dziejów Słowian i nad wersją polsko-łacińską Słownika Bartłomieja z Bydgoszczy. Wskazali również na duże znaczenie nowych badań nad kategorią rasy, które zostały podjęte przez Zakład Badań Narodowościowych, od 2004 roku funkcjonujący w ramach Instytutu Slawistyki PAN. Omówiono także przyszłą współpracę poznańskiego środowiska naukowego oraz plany związane z popularyzacją wiedzy w Poznaniu.
