Serdecznie zapraszamy na zebranie naukowe Zakładu Językoznawstwa IS PAN, które odbędzie się w środę, 14 maja 2025 r., w godz. 12:00−13:30. Na zebraniu wystąpi dr Yury Fedorushkov, który przedstawi referat pt. „Analiza wybranych grup feminatywów i maskulatywów w Repozytorium agnonimów słownikowych w rosyjskiej prasie lokalnej (1996−2006) w aspekcie geochronologizacyjnym, morfologicznym oraz legislacyjnym”.
Spotkanie odbędzie się on-line na platformie zoom. Dla osób spoza IS PAN chcących uczestniczyć w zebraniu link do wydarzenia dostępny jest za pośrednictwem sekretariatu: sekretariat@ispan.edu.pl.
Streszczenie
Przedmiotem referatu jest przedstawienie cyklu prakseologicznego dotyczącego tworzenia zestawu tagów i systemu wyszukiwarki dla haseł znalezionych w Kontekstowym repozytorium agnonimów słownikowych w rosyjskiej prasie lokalnej (1996−2006). 10 000 haseł w formacie HTML (Fedorushkov 2024). Hasła to innowacje leksykalne, unikalne, rzadkie, wcześniej nienotowane słowa w słownikach języka rosyjskiego (np. Ozhegov & Shvedova 1992, a także Ushakov, MAS, BAS i inne) –tzw. agnonimy słownikowe (AS) wyodrębnione z korpusu rosyjskich tekstów prasy regionalnej z przełomu tysiącleci (1996−2006) – por. Corpus of Russian Local Press of the Millennium Period (1996−2006), CLARIN-PL digital repository 11321/911 (Fedorushkov 2023), ze szczególnym uwzględnieniem leksyki neonimicznej (neologizmy i okazjonalizmy). Przede wszystkim zostanie zademonstrowane samo Repozytorium, historia jego komponowania oraz etapy optymalizacji po konwersji w format HTML. W drugiej kolejności zostaną opisane niektóre możliwości badawcze AS oraz innych danych Repozytorium przydzielonych do haseł: datacja oraz geolokalizacja. Następnie wyeksponowany zostanie cykl badawczy, który dotyczy rozbudowania oraz poszerzenia samego Repozytorium. Wybrany cykl prakseologiczny dotyczy konstruowania tagsetu i jego architektury taksonomicznej w oparciu o klasyfikacje kategoryzacyjne w grupach AS objętych następującymi parametrami: A. płeć (feminatives i masculinatives), B. przynależność do wymiaru przekroczenia prawa, C. data pojawienia się w korpusie oraz D. lokalizacja. Przy tagowaniu w ramach parametru B skupiono się na rozszerzaniu zestawów subtagów. W referacie podane będą informacje na temat etapów ekstrakcji danych, grupowania subtagów w ramach przestępczości oraz etyki.
Praktycznym celem zademonstrowanego badania jest uzyskanie zestawu tagów dla subtelnych parametrów – aspektów kategorialnych, które umożliwiają wyszukiwanie informacji związanych na przykład z domeną leksykalną przestępstw kryminalnych: kradzież, przestępstwo, morderstwo, podpalenie, szantaż, oszustwo, ukrywanie śladów przestępstwa, środowisko przestępcze, fałszowanie dokumentów, handel narkotykami, terroryzm, osoba poszukiwana w śledztwie, przekupstwo, porwanie ludzi, współudział w przestępstwie.
Kategorie fasetowe (subtelne kategorie technicznie odpowiadające archisemom/klasemom lub semom w sememie słowa) to rozszerzone odmiany przestępstw: dystrybucja narkotyków, przestrzeń medialna, akt terrorystyczny typu kamikadze, narodowość, uzasadnione działanie, kradzież w prywatnym domu, przynależność polityczna, związek mąż-żona, obowiązek zameldowania pod adresem zamieszkania/państwa, wróżenie/uzdrawianie, religia lub jej odmiana, status prawny przestępcy, nienawiść do kobiet/mężczyzn. Ponadto grupy AS są szczegółowo analizowane pod kątem morfologii, afiksacji, przynależności do grup a tergo i a fronte (Jefremova 2000, Bartkov & Minina 2019). Klastry tagów dla grup AS są uzupełniane demo-tagami opartymi o dane słownikowe, np. feminatywy ze słownika Толковый словарь названий женщин. Более 7000 единиц (Kolesnikov 2002). Agnonimy uzyskane z wybranego okresu to w dużej mierze kompozyty (Misturska-Bojanowska 2013, Gabdreeva, Gurčiani 2012, Waszakowa 2015) typu медиаманипулянтка, женщина-наркоманка, проститутка-клофилинщица, террористка-чеченка, ale także jednordzeniowe typu виповка, виртуальщица, псевдогадалка. Dodatkowe formanty w badanych wyrazach pojmowane są w kategoriach gradacji „afiks, afiksoid, półafiks, radiksoid, radiks” (por. klasyfikacja Bartkov & Minina 2019). W referacie wyeksponowana zostanie koncepcja użycia Repozytorium jako zbioru wyjściowego dla precyzyjnej obserwacji rozwoju poszczególnych tendencji słowotwórczych w ewolucji morfologicznej i rozwoju języka. Repozytorium i jego wewnętrzny zestaw tagów jest skierowany do szerokiego grona leksykografów. Dane tagsetów mogą przyczynić się do wykrywania ekstremizmu (np. Demenko et al. 2009) w kolekcjach tekstów.
Bibliografia
Bartkov, B.I., Minina, L.I. [Бартков, В.И., Минина, Л.И.]. 2019. Дериватарий (количественный „словарь” аффиксов) современного русского языка: в 2 т. Т. 1: Триста препозитивных деривационных морфем. Kazan: Buk.
BAS (большой академический словарь) – Чернышёв, В.И. et al. 1950–1965. Словарь современного русского литературного языка. Т. 1 (А – Б) – VOL. 15 (Х – Я). Москва / Ленинград: Издательство Академии Наук СССР.
Demenko, G., Tadeusiewicz, R., Grocholewski, S. 2009. Automatyczna analiza mowy jako narzędzie zwalczania przestępczości zorganizowanej i terroryzmu. W: L. Paprzycki, Z. Rau (red.), Praktyczne elementy zwalczania przestępczości zorganizowanej i terroryzmu. Nowoczesne technologie i praca operacyjna. Warszawa: Wolters Kluwer, 246–259.
Fedorushkov, Y. 2023. Corpus of Russian Local Press of the Millennium Period (1996–2006), CLARIN-PL digital repository – WEB (22.04.2023): web resource – CLARIN-PL digital repository, http://hdl.handle.net/11321/911
Fedorushkov, Y. 2024. Contextual repository of dictionary agnonyms in the Russian local press (1996–2006). 10,000 of entries in the HTML format. Poznań: Wydawnictwo Rys.
Gabdreeva, N.V., Gurčiani, M.T. [Габдреева, Н.В., Гурчиани, М.Т.]. 2012. Словарь композитов русского языка новейшего периода. Moskva: FLINTA / Nauka.
Jefremova 2000 – Ефремова, Т.Ф. 2000. Новый толково-словообразовательный словарь русского языка. Москва: Дрофа, Русский язык.
Kolesnikov – Колесников, Н.П. 2002. Толковый словарь названий женщин. Более 7000 единиц. Москва: Астрель / АСТ.
MAS (малый академический словарь) – Евгеньева, А.П. ed. 1981–1984. Словарь русского языка. В четырёх томах. Т. I–IV. Ed. II. Москва: Русский язык.
Misturska-Bojanowska, J. [Мистурска-Бояновска, Й.]. 2013. Динамические процессы в словообразовании имен существительных в русском языке 2-ой пол. XX века. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Ushakov – Ушаков, Д.Н. ed. 1996. Толковый словарь русского языка. Москва: ТЕРРА.
Waszakowa, K. 2015. Kognitywistyczne ujęcia derywatów słowotwórczych a koncepcja Miloša Dokulila. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, Vol. LXXI, 111–126.
Dr Yury Fedorushkov – kierownik Pracowni Leksykografii i Translatologii Instytutu Filologii Wschodniosłowiańskich Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Autor oraz współautor słowników, monografii i artykułów poświęconych takim zagadnieniom, jak: neologizacja leksyki języków wschodniosłowiańskich (język prasy, Internetu, mediów społecznościowych); języki specjalizacyjne, socjolekty polskie oraz wschodniosłowiańskie; wizualizacja grafowa struktur lingwistycznych (2D oraz 3D) – grup leksykalnych (o wspólnych cechach semantycznych), poszczególnych obiektów i relacji systemowych; kompleksowe badania nad konceptami językowymi; leksykografia tradycyjna i komputerowa – w tym ze wsparciem ze strony AI; ekscerpcja oraz analiza kwantytatywna leksemów i frazemów (idiomów i kolokacji); budowa korpusów językowych, metody indeksacji danych tekstowych; przekład oraz współczesne metodyki przekładu, w tym – tagowanie dwutekstów; badania dotyczące analizy kwalitatywnej wyników werbalnych eksperymentów asocjacyjnych w obszarze języków wschodniosłowiańskich; frazeografia i frazematyka w aspekcie porównawczym; leksykografia stosowana: tworzenie słowników, korpusów oraz lingwistycznych baz danych; kategoryzacja leksykalno-tematyczna leksyki oraz parametry badawcze z dziedziny gramatyki oraz semantyki; budowa indeksów leksykalnych; tworzenie tagsetów i innych baz danych umożliwiających inteligentne przeszukiwanie i grupowanie indeksów leksykalnych. W IFW dr Fedorushkov prowadzi Sekcję Językoznawczą Koła Naukowego WKN wspierając studentów w ich poczynaniach naukowych. Prowadzi również seminarium magisterskie z zakresu językoznawstwa stosowanego. Inne zainteresowania: literatura sci-fi, kalistenika, szarlotka w Dolinie Roztoki, dobra biesiada przy ognisku, rodzinne wycieczki rowerowe.