Z przyjemnością informujemy, że w ramach piątej edycji programu Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej POLONISTA w Instytucie Slawistyki PAN realizowane będą dwa projekty:
Od 1 września br. do 29 lutego 2024 r. dr Vadzim Shkliaryk z Białorusi będzie realizował w IS PAN projekt „Mało znane teksty polsko-białoruskie w rękopisach z XVIII wieku: opis językowy w kontekście dialektologii historycznej”. Opiekunką merytoryczną projektu z ramienia Instytutu będzie prof. Alena Rudenka.
Z kolei doc. dr Olena Pelekhata z Ukrainy od 1 kwietnia do 30 września 2024 r. realizować będzie w Instytucie projekt pt. „Wpływ ideologii językowych na wartość języka polskiego i polskiej tożsamości”. Opiekunką projektu będzie dr Gabriela Augustyniak-Żmuda.
Poniżej prezentujemy sylwetki stypendystów programu NAWA „Polonista” oraz projekty, które realizować będą w ramach stypendium:
Doc. dr Olena Pelekhata jest pracowniczką Katedry Języków Słowiańskich Przykarpackiego Uniwersytetu Narodowego im. Wasyla Stefanyka w Iwano-Frankiwsku oraz dyrektorką Centrum Polonistycznego w/w uczelni. Z Instytutem Slawistyki PAN jest związana od 2018 r., kiedy odbyła staż naukowy pt. „Język polski w Iwano-Frankiwsku (dawnym Stanisławowie)” – grant Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie”. Dwukrotna stypendystka PAN-NANU w latach 2021–2022. Zainteresowania naukowe dr Pelekhatej to: zarządzanie językiem, ideologie językowe, mniejszość polska w Ukrainie, tożsamość, biografia językowa.
Projekt „Wpływ ideologii językowych na wartość języka polskiego i polskiej tożsamości” zakłada prowadzenie socjolingwistycznych badań terenowych w Polsce (Warszawa, Wrocław, Kraków) wśród Ukraińców i Ukrainek polskiego pochodzenia urodzonych w Iwano-Frankiwsku. Działania nad projektem składać się będą z badań ankietowych, wywiadów oraz analizy zmiany ideologii językowych i analizy czynników (porównanie biografii językowych z wynikami ankiet), powodujących utrwalenie lub utratę polskiej tożsamości językowej oraz poczucia wspólnoty (przynależności do danych regionów i społeczności) w generacji Polaków urodzonych w Iwano-Frankiwsku (dawnym Stanisławowie) w latach 1964–1989. Problem badawczy polega na przeanalizowaniu warunków społeczno-historycznych w kontekście ideologii językowych, skupionych na wyborze języka przez jednostkę należącą do mniejszości narodowej. Projekt odpowie również na pytania badawcze: jaki wpływ ma „emocjonalne przeżycie językowe” na tożsamość językową?; jakie warunki społeczno-kulturowe mogą doprowadzić do powstania dezintegracyjno-innowacyjnych postaw wobec polskiej tożsamości językowej na rzecz tożsamości nowej w grupie osób zamieszkałych w Polsce?; w jaki sposób zarządzanie językiem na poziomie polskiej wspólnoty lokalnej potrafi powstrzymać procesy separacji na rzecz procesu unifikacji wśród respondentów zamieszkałych w Polsce?; jak metoda biografii językowej udowadnia funkcjonowanie ideologii językowych oraz wpływ na utrwalanie tożsamości językowej wśród osób zamieszkałych w Polsce
Badania prowadzone przed dr Olenę Pelekhatą w ramach stypendium „Polonista” będą kolejnym etapem przygotowanej rozprawy habilitacyjnej.
Dr Vadzim Shkliaryk jest specjalistą w dziedzinie wschodniosłowiańskiej onomastyki i dialektologii. W roku 2017 w Instytucie Językoznawstwa Narodowej Akademii Nauk Białorusi obronił rozprawę doktorską poświęconą analizie mikrotoponimii Polesia Wschodniego w aspekcie lingwogeograficznym i leksykalno-semantycznym. Jednym z rezultatów pracy nad rozprawą stała się monografia „Mikrotoponimia Polesia Wschodniego w kontekście rozwoju regionalnego systemu leksykalnego”, która doczekała się dwóch wydań (2017, 2019). Książka otrzymała nagrodę Narodowej Akademii Nauk Białorusi w kategorii „Najlepsza praca naukowa młodych naukowców” (2017) oraz nagrodę Międzynarodowego Kongresu Naukowców Białorusi jako najlepsza praca naukowa w kategorii „Nauki humanistyczne. Monografie” (2018). W latach 2013–2015 dr Shkliaryk kierował projektem badawczym „Toponimiczne wyznaczniki rozwoju kulturalnego i gospodarczego na terytorium Białorusi”, a w latach 2019–2021 był kierownikiem projektu „Mikrotoponimiczny krajobraz językowy Białorusi”. Dr Shkliaryk jest również autorem 70 artykułów.
Oprócz pracy naukowej aktywnie angażuje się w popularyzację osiągnięć białoruskiego językoznawstwa w dziedzinie dialektologii. W 2019 roku w ramach projektu internetowego „Język: jak mówi kraj” dr Shkliaryk poprowadził badania terenowe i napisał serię artykułów popularnonaukowych o białoruskich dialektach (https://sp.onliner.by/exponliner/). W 2020 roku stworzył scenariusz i pełnił rolę producenta filmu dokumentalnego „Dialekty Białorusi” (https://youtu.be/YFxYkhZW2qU).
W Instytucie Slawistyki PAN dr Vadzim Shkliaryk będzie pracować nad projektem „Mało znane teksty polsko-białoruskie w rękopisach z XVIII wieku: opis językowy w kontekście dialektologii historycznej”. Zgodnie z założeniami projektu analiza takich tekstów powinna dostarczyć nowych faktów do badania historii polsko-białoruskich kontaktów językowych. Interesujące są również ewentualne różnice w krajobrazie dialektalnym pogranicza polsko-białoruskiego w XVIII wieku i obecnie, w tym w aspekcie polszczyzny kresowej. Ponadto realizacja projektu przyczyni się do zbadania aktualnego problemu ciągłości między starobiałoruskim i nowobiałoruskim językiem literackim.
POLONISTA to program stypendialny dla studentów i naukowców. Celem Programu jest upowszechnianie języka polskiego i popularyzacja studiów i badań polonistycznych i polonoznawczych na świecie.
Więcej informacji na temat programu znajduje się na stronie NAWA:
https://nawa.gov.pl/jezyk-polski/program-dla-studentow-polonistyki-i-studiow-polskich