W repozytorium iReteslaw, w kolekcji „Język na Pograniczach” dostępna jest nowa książka prof. dr hab. Doroty Krystyny Rembiszewskiej i prof. dr. hab. Janusza Siatkowskiego zatytułowana „Dziewiętnastowieczne materiały gwarowe z obszaru Warmii, Mazur i terenów sąsiednich. Cz.1”. Pierwsza z zaplanowanych dwóch części opracowania zawiera 456 ankiet zebranych do „Niemieckiego atlasu językowego” z Warmii, Mazur, ziemi chełmińskiej i ziemi lubawskiej, ułożonych według ówcześnie obowiązujących podziałów administracyjnych: z powiatu węgorzewskiego – 1, giżyckiego – 27, mrągowskiego – 35, piskiego – 41, szczycieńskiego – 106, nidzickiego – 54, reszelskiego – 10, olsztyńskiego – 50, ostródzkiego – 60, lubawskiego – 52, działdowskiego – 7, brodnickiego – 13. Każda ankieta zawiera tłumaczenia 40 niemieckich zdań – wymyślonych przez bibliotekarza z Marburga Georga Wenkera – na miejscową gwarę.
Prezentowane teksty stanowią unikatowe źródło. Są jedynym tego typu świadectwem istnienia gwar polskich rozwijających się w otoczeniu języka niemieckiego w XIX wieku. Należy zaznaczyć, co uwzględniono w komentarzach do ankiet, że polszczyzna była językiem dominującym lub wyłącznym w wielu badanych wsiach. Materiały utrwalone przez nauczycieli mają różną wartość, bo oddają w sposób nieprofesjonalny specyfikę gwar, bez stosowania zapisu fonetycznego. Z tego powodu niektóre cechy fonetyczne trudno ustalić, natomiast dużą przydatność mają formy morfologiczne, których interpretacja nie budzi wątpliwości. Uwagę zwraca bogactwo zachowania archaicznej leksyki gwarowej.
Jak podsumowała prof. Halina Karaś: „Jest to znakomita książka o charakterze dokumentacyjnym, doskonałe źródło do badań dialektologicznych i diachronicznych, ważna pozycja, która może służyć w szczególności polskiej dialektologii i historii języka polskiego”.
Zapraszamy do lektury!
Praca dofinansowana ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Edukacji i Nauki w ramach programu „Doskonała Nauka II – wsparcie monografii naukowych”.
Dorota Krystyna Rembiszewska, Janusz Siatkowski, Dziewiętnastowieczne materiały gwarowe z obszaru Warmii, Mazur i terenów sąsiednich. Cz. 1, Warszawa: Instytut Slawistyki PAN & Fundacja Slawistyczna 2024, ser. Język na Pograniczach 49, https://doi.org/10.11649/978-83-66369-59-7; https://hdl.handle.net/20.500.12528/1993