Prezentujemy badania realizowane w Instytucie Slawistyki PAN w ramach grantu POLONEZ BIS 2 Narodowego Centrum Nauki:
Dr Anna Becker z Niemiec realizuje w Instytucie projekt „Nowa wielojęzyczna rzeczywistość w polskim szkolnictwie wyższym: Negocjacje praktyk językowych, tożsamości i ideologii w czasach bezprecedensowej migracji i odradzającego się nacjonalizmu”. Opiekunką projektu ze strony IS PAN jest dr hab. Nicole Dołowy-Rybińskiej prof. IS PAN.
Opis projektu:
Jak sytuacja kryzysowa w Ukrainie spowodowana inwazją Rosji w lutym 2022 r. wpływa na języki używane w Polsce? Jaką rolę odgrywa język w napaści na trzech Niemców w Łodzi lub profesora w warszawskim tramwaju za mówienie po niemiecku? Dlaczego skrajnie prawicowe protesty organizowane przez Młodzież Wszechpolską domagają się UAM dla Polaków, zmniejszenia liczby studentów zagranicznych i prowadzenia zajęć w języku angielskim? Takie wydarzenia pokazują, że istnieje potrzeba lepszego zrozumienia związku między językiem, migracją i (neo)nacjonalizmem oraz dowiedzenia się, jak jest on przeżywany i doświadczany w polskim systemie szkolnictwa wyższego, zwłaszcza na Uniwersytecie Warszawskim, który jest największym polskim uniwersytetem i domem dla wielu międzynarodowych studentów.
W niedawnej imigracji Ukraińców do Polski lokalna ludność odegrała wiodącą rolę, zapewniając nie tylko schronienie i żywność, ale także wsparcie moralne i emocjonalne jako bezpośredni sąsiedzi. Podobieństwa między słowiańskimi językami i kulturami są często wykorzystywane jako argument, dlaczego imigracja do Polski wydaje się być łatwiejsza dla Ukraińców, ale na tym etapie nie jest jasne czy doprowadzi to do udanej długoterminowej integracji. Niektóre media podniosły również kontrowersyjną kwestię, dlaczego w przeciwieństwie do solidarności z Ukrainą, migranci i uchodźcy z innych środowisk etnicznych lub narodowych są traktowani mniej przychylnie lub nawet odmawia się im wjazdu do kraju. Celem tego projektu jest właśnie udzielenie odpowiedzi na te pytania w oparciu o badania z udziałem osób bezpośrednio dotkniętych tymi zmianami w społeczeństwie. Zostanie to osiągnięte poprzez analizę procesów migracyjnych i nowych form wielojęzyczności na poziomie indywidualnym i społecznym, które wynikają z przemieszczania się i interakcji osób z różnych środowisk społecznych, językowych i etnicznych.
Zdecydowana większość mieszkańców Polski mówi po polsku i w ten sposób realizuje to, co zostało opisane w Ustawie o języku polskim – narodowej ustawie językowej, której celem jest ochrona języka polskiego. W ustawie język polski jest opisany jako konstytutywny element tożsamości narodowej i narodowe dobro kulturowe, które było represjonowane przez obce rządy i okupantów chcących wynarodowić naród polski. Ochrona języka narodowego jest zatem obowiązkiem wszystkich polskich instytucji publicznych i polskich obywateli. Sytuacja językowa Polski jest jednak bardziej złożona, z wieloma różnymi grupami mniejszości narodowych, takimi jak Karaimi czy Litwini, oraz wpływami zewnętrznymi wynikającymi z globalizacji i migracji. Te nowe wielojęzyczne realia muszą być lepiej zrozumiane i zasługują na dokładniejszą reprezentację w polityce językowej, która wydaje się podążać wyłącznie za polskim podejściem.
Aby dowiedzieć się, jak takie przepisy i inne polityki językowe są interpretowane, stosowane w praktyce i doświadczane przez wykładowców i studentów zagranicznych na Uniwersytecie Warszawskim, niniejszy projekt analizuje następujące pytania:
1. Jakie są nowe codzienne wielojęzyczne realia na Uniwersytecie Warszawskim?
2. Jakie są (wielojęzyczne) interakcje studentów i wykładowców w różnych kontekstach, z różnymi ludźmi?
3. Jak polityka językowa wpływa na:
– studentów i wykładowców z różnych środowisk społecznych, językowych i etnicznych?
ich integrację społeczną i poczucie przynależności?
– nauczanie i uczenie się na Uniwersytecie Warszawskim?
– relacje władzy już istniejące w społeczeństwie?
4. Jakie są perspektywy i doświadczenia studentów i wykładowców związane z wielojęzycznością, migracją i (neo)nacjonalizmem?
Aby odpowiedzieć na te pytania, rozmowy między samymi studentami zagranicznymi i ich interakcje z wykładowcami będą obserwowane w klasie uniwersyteckiej, na kampusie i podczas innych wydarzeń społecznych. Studenci i wykładowcy będą również uczestniczyć w wywiadach, aby podzielić się swoimi osobistymi doświadczeniami i perspektywami. Wyniki badania zostaną następnie udostępnione na stronie internetowej projektu, podczas warsztatów w warszawskich szkołach średnich oraz w artykułach w lokalnej prasie. Dzięki temu projekt pozwoli lepiej zrozumieć, w jaki sposób niektóre przepisy i praktyki dyskryminują pewne grupy ludzi w społeczeństwie, powodując nawet przemoc fizyczną opartą na języku, oraz jak zmienić tego rodzaju mentalność nienawiści i strachu na demokrację i różnorodność.
Dr Anna Becker — jest stypendystką Marii Skłodowskiej-Curie i adiunktką w Zakładzie Językoznawstwa Instytutu Slawistyki PAN. Uzyskała tytuł doktora nauk humanistycznych w zakresie edukacji oraz dyplom studiów zaawansowanych w zakresie szkolnictwa wyższego i technologii edukacyjnych na Uniwersytecie we Fryburgu w Szwajcarii. Jest również dyplomowaną nauczycielką szkół średnich z wieloletnim doświadczeniem w nauczaniu języków obcych różnych grup uczniów. Wcześniej ukończyła studia w zakresie edukacji, germanistyki i anglistyki oraz studia nad drugim językiem/kulturoznawstwo i edukację dorosłych na Uniwersytecie w Moguncji w Niemczech. Jej badania koncentrują się na kwestiach językowych w edukacji międzynarodowej i porównawczej, dwu-/wielojęzyczności, migracji i mobilności oraz władzy/równości społecznej. Była kierowniczką projektu Comparative Educational Leadership Lab (www.globalleadershipineducation.com), obecnie jest redaktorką w czasopismach European Education i Studies in Second Language Learning and Teaching.
Program POLONEZ BIS jest współfinansowany przez Komisję Europejską i Narodowe Centrum Nauki w ramach grantu Marie Skłodowska-Curie COFUND.
Więcej informacji na temat konkursu i wyników znajduje się na stronie NCN:
https://ncn.gov.pl/aktualnosci/2022-12-06-wyniki-opus23-preludium21-polonezbis2