W dniach 22–23 listopada br. w sali lustrzanej Domu Polonii w Warszawie oraz online odbyła się interdyscyplinarna polsko-ukraińska sesja naukowa „Koncept «rozdroża» w studiach interkulturowych”. Wydarzenie zostało zorganizowane w ramach VIII edycji Azowskich Dni Nauki Polskiej.
Podczas dwudniowej konferencji naukowcy z różnych dziedzin – literaturoznawcy, językoznawcy, historycy sztuki i inni – podjęli próbę interdyscyplinarnej analizy pojęcia „rozdroża”.
Dyskusje toczyły się wokół takich zagadnień jak:
- Wielokulturowość: Jak różne kultury interpretują pojęcie „rozdroża”?
- Język: Jak język kształtuje nasze postrzeganie wyborów i decyzji?
- Sztuka: Jak artyści wizualni i literaci przedstawiają momenty zwrotne w życiu człowieka?
W sesji udział wzięli m.in. badacze z Instytutu Slawistyki PAN.
Wykład otwierający zatytułowany „Kilka słów o leksemie «rozdroże» w historii polszczyzny” wygłosiła dr hab. Lucyna Jankowiak, prof. IS PAN. Badaczka przedstawiła funkcjonowanie wyrazu „rozdroże” w języku polskim, zwracając uwagę na jego pochodzenie (psł.) i budowę. Korzystając z różnych źródeł, wskazała na poświadczenia leksemu „rozdroże” od najstarszego (z 1. poł. XVI w.) po dzisiejsze. Zwróciła przy tym uwagę na jego znaczenia („rozstajne drogi” i przenośne dotyczące głównie sytuacji wyboru), typy tekstów, w których występował, oraz niezbyt wysoką frekwencję. Na przykładzie tego leksemu widać, że niska frekwencja wyrazu w kolejnych stuleciach wcale nie musi decydować o jego odejściu z języka. Ponadto prof. Jankowiak omówiła przykłady synonimów wyrazu „rozdroże” od XVI w. Na zakończenie wskazała na pominięte w jego charakterystyce zagadnienia, np. produktywność słowotwórczą.
Podczas panelu „Literackie rozdroża narracji” dr Yana Hladyr wygłosiła referat pt. „Koncept rozdroża w kontekście fenomenu ukraińskiej emigracji w powieści W. Wynnyczenki «Równowaga»”. Prelegentka skupiła się na realizacji konceptu „rozdroża” w twórczości prozatorskiej ukraińskiego pisarza i polityka Wołodymyra Wynnyczenki, który m.in. poświęcił szczegółową uwagę problemom ukraińskich emigrantów i ich życiu za granicą. Badaczka zaproponowała własną teoretyczną identyfikację realizacji wspomnianego konceptu w dziele literackim i ujawniła związek tego konceptu z innymi teoretycznymi konceptami i kategoriami: konfliktem, sprzecznością, wątpliwością, paradoksem.
Z kolei prof. dr hab. Alena Rudenka wzięła udział w panelu „Językowo-kulturowe wymiary «rozdroża»”, w trakcie którego wygłosiła wykład zatytułowany „’Ścieżka’, 'droga’, 'skrzyżowanie’ w «prostej mowie» Wielkiego Księstwa Litewskiego”. Naukowczyni mówiła o przestrzennej metaforze kognitywnej, która nie tylko przenika nasze myślenie, ale również je kształtuje. Prof. Rudenka zbadała sposób przedstawienia tej metafory, w szczególności pojęcia „skrzyżowania” w języku pisanym Wielkiego Księstwa Litewskiego – „prostej mowie”. W raporcie zbadano materiał ze słowników historycznych białoruskiej i ukraińskiej wersji „prostej mowy”. Aby wykazać panchroniczność metafory przestrzennej, autorka posłużyła się także materiałem ze współczesnego żargonu komputerowego.
W trakcie panelu „Na rozdrożu percepcji kultury: dylematy tożsamości” wystąpił prof. dr hab. Lech Suchomłynow, który był jednym z organizatorów całego przedsięwzięcia oraz prowadzącym sesję. Prof. Suchomłynow w wykładzie „Rozdroża ukraińskiego post/antykolonializmu” na podstawie badań Ksenii Zborowskiej pokazał mechanizmy dekonstrukcji jednego z podstawowych mitów „ruskiego miru” – rosyjskiego ładu i świata, mitu, który formował się w ciągu ostatnich stuleci i jest składnikiem pamięci historycznej i kulturowej oraz świadomości zbiorowej nie tylko obywateli neoimperialistycznego kraju Putina. „Ruski mir” jest doktryną i projektem politycznym, który ma bogatą przeszłość w rosyjskiej myśli politycznej. Projekt ten jest kontynuacją idei „Świętej Rusi”, „Moskwy – Trzeciego Rzymu” oraz XIX-wiecznej triady cywilizacyjnej ideologii imperialnej.
VIII Azowskie Dni Nauki Polskiej to wydarzenie, które pokazało, jak ważne jest interdyscyplinarne podejście do badań naukowych. Dzięki spotkaniu badaczy z różnych dziedzin powstała przestrzeń do owocnej wymiany myśli i nawiązania nowych kontaktów naukowych. VIII Azowskie Dni Nauki Polskiej są nie tylko forum wymiany wiedzy, ale także symbolicznym gestem oporu wobec agresora i wyrazem nadziei na zwycięstwo i lepszą przyszłość.
