Raporty z badań

16 lutego 2025 r. zostały opublikowane nowe warianty modelu językowego 𝐏𝐋𝐋𝐮𝐌-𝟏𝟐𝐁-𝐧𝐜-𝟐𝟓𝟎𝟕𝟏𝟓 (bazowy, instrukcyjny, czatowy). Jest to pierwszy szeroko dostępny rezultat prac konsorcjum HIVE AI (lider – NASK).

Nowe warianty modelu 12B wytrenowano na rozszerzonym zbiorze danych, zawierającym m.in. zasoby z domeny gov.pl, Biuletynu Informacji Publicznej, a także z Biblioteki Nauki. Dzięki temu model lepiej rozumie polski kontekst kulturowy i językowy, co pozwala mu precyzyjniej odpowiadać oraz generować mniej przypadkowych lub zbędnych treści.

Wszystkie warianty (wersje) 𝐏𝐋𝐋𝐮𝐌-𝟏𝟐𝐁-𝐧𝐜-𝟐𝟓𝟎𝟕𝟏𝟓 są dostępne na HuggingFace, po wypełnieniu formularza: https://huggingface.co/collections/CYFRAGOVPL/pllum-12b-nc-250715-68777715104865436244ae8d

Wersję konwersacyjną tego modelu można testować już teraz w aplikacji PLLuM chat: https://pllum.clarin-pl.eu/pllum_12b

Konsorcjum HIVE AI tworzą: Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa – Państwowy Instytut Badawczy (lider), Akademickie Centrum Komputerowe Cyfronet AGH, Centralny Ośrodek Informatyki, Instytut Podstaw Informatyki Polskiej Akademii Nauk, Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Ośrodek Przetwarzania Informacji – Państwowy Instytut Badawczy, Politechnika Wrocławska oraz Uniwersytet Łódzki.

Zadanie finansowane jest ze środków Ministerstwa Cyfryzacji – z części budżetowej 27 – Informatyzacja na rok 2025.

W ramach wspólnego projektu „Cultural and Linguistic Minorities in Poland and Romania”, realizowanego przez Biuro Współpracy z Zagranicą PAN we współpracy z Rumuńską Akademią Nauk, w dniach 30 czerwca – 5 lipca 2025 r. z wizytą w Warszawie przebywała dr Andreea Radu-Bejenaru, natomiast w dniach 1–15 lipca 2025 r. gościł profesor Constanty Geambașu.

Dr Andreea Radu-Bejenaru prowadziła kwerendę dotyczącą specyfiki frazeologizmów bułgarskich w języku polskim w porównaniu z językiem rumuńskim. Zapoznała się z bogatym zbiorem prac o tematyce bułgarskiej powstałych w Instytucie Slawistyki PAN, w tym z czasopismem „Cognitive Studies – Etudes Cognitives” oraz serią wydawniczą „Studia gramatyczne bułgarsko-polskie”. Zebrane materiały posłużą badaczce do przygotowania artykułu naukowego oraz wygłoszenia referatu na konferencji naukowej. Ponadto dr Radu-Bejenaru wzięła udział w międzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej przez Uniwersytet Warszawski.

Z kolei prof. Constanty Geambașu podczas swojego pobytu spotkał się z badaczkami z Instytutu Slawistyki PAN – prof. dr hab. Heleną Krasowską i prof. dr hab. Dorotą Rembiszewską – a także z prof. dr. hab. Mieczysławem Dąbrowskim z Uniwersytetu Warszawskiego w celu omówienia dalszej współpracy.

Prof. Geambașu przeprowadził również kwerendę w Domu Literatury w Warszawie oraz w Bibliotece Uniwersyteckiej. Korzystał także z bogatych zbiorów biblioteki Instytutu Slawistyki PAN. Jego wizyta przyczyni się do dalszego rozwoju polsko-rumuńskiej współpracy naukowej. Dzięki zaangażowaniu prof. Constatego Geambașu oraz prof. Heleny Krasowskiej współpraca ta trwa od ponad 15 lat.

Prof. dr hab. Dorota K. Rembiszewska dzięki programowi Erasmus+ mogła przebywać w Litwie od 30 czerwca do 4 lipca 2025 roku. Wyjazd o charakterze szkoleniowym umożliwił wzięcie udziału w seminarium dialektologicznym, które poprowadziła prof. Krystyna Rutkovska z Centrum Polonistycznego Uniwersytetu Wileńskiego. Seminarium to okazało się bardzo interesującym spotkaniem naukowym, na którym językoznawczynie przedstawiły między innymi informacje o ostatnio wydanych publikacjach dotyczących badań dialektologicznych, wydań źródłowych tekstów gwarowych w Polsce i Litwie.

Prof. D. Rembiszewska zaplanowała wyjazd do Solecznik, miasteczka w większości zamieszkałego przez Polaków, oddalonego o kilkadziesiąt kilometrów od Wilna, w pobliżu granicy z Białorusią. Dzięki uprzejmości Leokadii Palewicz, dyrektor polskiego Gimnazjum im. Jana Śniadeckiego w Solecznikach (Šalčininkų Jano Sniadeckio gimnazija), naukowczyni miała możliwość opowiedzenia o badaniach gwarowych i zaprezentowania nowego typu słownika gwarowego – typu frazowego (Teresa Drozd, „Słownik gwary wsi Rogi na Podkarpaciu”, opracowanie i redakcja naukowa Dorota K. Rembiszewska, Kazimierz Sikora). Prof. D. Rembiszewska zachęciła do opracowania takiego słownika dla Solecznik. Czas pokaże, czy uda się ten pomysł wcielić w życie.

Wizyta w Solecznikach była także interesującym doświadczeniem w związku z obecnością języka polskiego w przestrzeni publicznej miasteczka w Litwie.

W dniach 2–13 czerwca 2025 r. Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk gościł dr Larę Sorgo z Instytutu Studiów Etnicznych w Lublanie w ramach projektu PLURILINGMEDIA COST Action. Podczas swojego pobytu naukowego (Short-Term Scientific Mission) dr Sorgo miała doskonałą okazję, aby zapoznać się z mediami w językach mniejszościowych, koncepcją rewitalizacji języków, jak i wymienić się pomysłami z innymi badaczami i badaczkami z IS PAN.

Podczas swojej wizyty w IS PAN dr Lara Sorgo wygłosiła wykład dla doktorantów i doktorantek Szkoły Doktorskiej Anthropos zatytułowany „Między polityką a praktyką: słoweński model ochrony mniejszości”, w którym przedstawiła słoweński model ochrony mniejszości oraz zaprezentowała wyniki badań dotyczących edukacji, administracji publicznej i mediów. Szczególną uwagę poświęciła temu, w jaki sposób radio, telewizja, prasa i media cyfrowe zaspokajają potrzeby społeczności mniejszościowych, podkreślając ustrukturyzowane działania i praktyczne wyzwania.

W IS PAN odbyło się też seminarium poświęcone mediom w językach mniejszościowych. Była to okazja do dyskusji, podzielenia się pomysłami, zaś dla dr Lary Sorgo także do otrzymania konstruktywnych wskazówek od ekspertów i ekspertek reprezentujących różne dyscypliny. Szczególny nacisk w dyskusji położono na rolę mediów w językach mniejszościowych w poszerzaniu ram teoretycznych badań dr Lary Sorgo.