Publikacje IS PAN

Zaproszenie na debatę wokół „Spraw Narodowościowych”

Serdecznie zapraszamy na debatę „To, co zostało. Doświadczanie historii w post-migracyjnej Europie Środkowej”, która odbędzie się 8 października 2025 r. o godz. 18.00 w Pracowni Etnograficznej w Warszawie (ul. Warecka 4/6).

Punktem wyjścia do rozmowy będzie najnowszy numer czasopisma „Sprawy Narodowościowe. Seria nowa”, poświęcony pamięci, tożsamości i dziedzictwu w regionach doświadczonych przesiedleniami.

Numer zawiera teksty badaczy i badaczek z różnych krajów i dziedzin, analizujących, w jaki sposób społeczności lokalne w Europie Środkowej rekonstruują i reinterpretują swoją przeszłość – poprzez folklor, teatr, pomniki czy wystawy muzealne.

W debacie udział wezmą:
• Kamila Fiałkowska (Uniwersytet Warszawski);
• Agata Tumiłowicz-Mazur (New York University);
• Dariusz Stola (Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk).
Moderacja: Karolina Ćwiek-Rogalska (kierowniczka projektu ERC StG Spectral Recycling i współredaktorka naczelna „Spraw Narodowościowych”).

Debata będzie okazją do rozmowy o tym, jak historia jest pamiętana, przeżywana i negocjowana w post-migracyjnej Europie Środkowej. Wydarzenie jest bezpłatne i otwarte dla wszystkich – zapraszamy do udziału!

Więcej informacji oraz artykuły z numeru dostępne na Facebooku projektu Spectral Recycling oraz w otwartym dostępie na stronie czasopisma.

Nowa książka prof. Joanny Nowak

W naszym repozytorium dziedzinowym iReteslaw pod numerem handle https://hdl.handle.net/20.500.12528/2008 i w niewielkim nakładzie drukiem jest dostępna książka dr hab. Joanny Nowak, prof. IS PAN, zatytułowana Między „panem świata” a „człowiekiem zwierzęciem”. Kategoria rasy w refleksji polskiej (1740–1863), stanowiąca 19. tom serii „Kultura na Pograniczach”.

Autorka rekonstruuje proces wynajdywania rasy w polskiej refleksji teoretycznej i pozanaukowej od połowy XVIII wieku do 1863 roku, czyli w okresie kształtowania się nauk o człowieku, aby między innymi uzupełnić lukę w literaturze przedmiotu dotyczącą najwcześniejszego etapu rozważań o różnicach rasowych w narracjach polskich. Zajmuje się poglądami zarówno przedstawicieli historii naturalnej, jak również reprezentantów szeroko rozumianej humanistyki (historyków, językoznawców, literaturoznawców itp.) z różnych centrów życia naukowego i intelektualnego Rzeczypospolitej Obojga Narodów, którzy konstruowali nowe wyobrażenia podziału świata ludzkiego na podstawie fizycznych i kulturowych odrębności między społecznościami, biorąc pod uwagę teorie współczesnych im uczonych z Zachodu. Obowiązujący model nauki sprowadzał się do porządkowania, klasyfikowania i budowania wartościujących hierarchii. Stan wiedzy z zakresu nauk biologicznych nie wystarczył do obalenia teorii o istnieniu – wyodrębnionych na podstawie wrodzonych cech – odmian, z których miał się składać gatunek ludzki, a oświeceniowy dogmat o wspólnej naturze ludzkiej niezależnej od koloru skóry i różnic anatomicznych nie wstrzymał podziałów na rasy lepsze i gorsze.

Monografia została przygotowana w ramach grantu Narodowego Centrum Nauki nr 2016/21/B/HS3/03696.

Joanna Nowak, Między „panem świata” a „człowiekiem zwierzęciem”. Kategoria rasy w refleksji polskiej (1740–1863), Warszawa: Instytut Slawistyki PAN, ISBN: 978-83-66369-65-8 [e-book], ISBN: 978-83-66369-89-4 [druk], DOI: https://doi.org/10.11649/978-83-66369-65-8

Call for Papers: „Sprawy Narodowościowe”, nr 58 (2026)

Serdecznie zapraszamy do nadsyłania zgłoszeń do 58. numeru czasopisma „Sprawy Narodowościowe. Seria Nowa” zatytułowanego „Nation or Society? Strategies of Community Formation in Poland and Beyond”.

Jego celem jest eksploracja różnorodnych strategii budowania wspólnoty narodowej i/lub obywatelskiej Polski od romantyzmu, przez myśl narodową przełomu XIX i XX wieku, aż po współczesne próby ponownego zdefiniowania więzi społecznych i narodowych.

Interesują nas zarówno ujęcia teoretyczne, jak i studia przypadków od XIX wieku po współczesność.

Jeśli są Państwo zainteresowani tematyką strategii narodo- i wspólnototwórczych w innych kontekstach, także zachęcamy do nadsyłania artykułów. Takie teksty (spełniające kryteria publikacyjne) zostaną wydrukowane w dziale „Konstelacje”.

Pełne zaproszenie wraz z kalendarzem działań znajdą Państwo tutaj: https://journals.ispan.edu.pl/index.php/sn/en/announcement

Call for Papers: „Acta Baltico-Slavica”, tom 50 (2026)

Temat: Znaki czasu, zmiany przestrzeni, przemiany tożsamości

Redakcja naukowa: dr hab. Maksim Duszkin, prof. IS PAN i dr Kinga Geben

Redakcja Acta Baltico-Slavica zaprasza do nadsyłania artykułów naukowych do jubileuszowego tomu 50. zatytułowanego „Znaki czasu, zmiany przestrzeni, przemiany tożsamości”, który poświęcony będzie procesom przemian tożsamościowych, transformacjom przestrzeni oraz śladom czasu w kulturze i językach krajów regionu bałtycko-słowiańskiego. Zapraszamy do refleksji nad tym, jak oddziałują na siebie czas, przestrzeń, tożsamość i język, jak pamięć przeszłości wpływa na teraźniejszość oraz jak dziedzictwo pogranicza jest reinterpretowane w warunkach globalizacji, migracji i napięć politycznych. Interesują nas zarówno aspekty historyczne, jak i współczesne zjawiska dotyczące pamięci zbiorowej, identyfikacji etnicznej oraz językowej. Tom otwarty jest również na analizy narracji mniejszości językowych, badania nad krajobrazem kulturowym i językowym oraz refleksje nad tożsamością jednostki i wspólnot w przestrzeni językowej regionu.

Zakres tematyczny tomu obejmuje:

  • dziedzictwo kulturowe Kresów i jego reinterpretacje w XXI wieku (w tekstach literackich, prasie, debatach politycznych);
  • pamięć historyczną, narracje lokalne i narodowe na obszarze bałtycko-słowiańskim;
  • pogranicza jako przestrzenie kontaktu, napięć i współpracy międzykulturowej;
  • analiza zmian zachodzących w przestrzeni kulturowo-językowej w miastach wieloetnicznych;
  • krajobraz kulturowy oraz przestrzenie utracone i odzyskiwane poprzez narracje, pamięć i sztukę;
  • przekształcenia topografii językowej (krajobraz językowy miast i wsi, obecność języków mniejszościowych i ich widoczność w przestrzeni publicznej);
  • tożsamość etniczną, językową i regionalną w kontekście modernizacji, globalizacji i integracji europejskiej;
  • relacje między językiem a tożsamością (kontakt językowy, bilingwizm, interferencja, translanguaging w społecznościach pogranicza);
  • zmiany w autoidentyfikacji mniejszości etnicznych oraz ich narracje o sobie.

Zachęcamy także do składania – oprócz artykułów wpisujących się w główną tematykę tego tomu – materiałów i opracowań do stałych działów czasopisma: „Źródła i materiały”, „Dyskusje, polemiki, artykuły przeglądowe”, „Recenzje”, „Kronika” oraz „Informacje o nowych pozycjach w literaturze naukowej”.

Termin składania tekstów do tomu 50 na platformie elektronicznej upływa 15 grudnia 2025 r.

Prosimy o zwrócenie uwagi na następujące kwestie:

  • język publikacji naukowych i komentarzy do źródeł: angielski, polski, rosyjski; źródła i materiały w językach oryginalnych;
  • planowana data publikacji tomu: grudzień 2026 r.;
  • objętość składanych tekstów wraz z bibliografią nie może przekraczać 1 ark. wyd. (40 tys. znaków ze spacjami);
  • szczegółowe wytyczne i informacje dla autorów (wymagania ogólne, formatowanie tekstu, zasady przygotowania bibliografii etc.) znajdą Państwo na stronie czasopisma w zakładce Submission.

Pytania do redakcji prosimy kierować na adres mailowy: abs@ispan.edu.pl.

Zaproszenie do lektury: „Z polskich studiów slawistycznych”

Ryszard Grzesik, Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, Dorota Krystyna Rembiszewska (red.), Z polskich studiów slawistycznych. T. 14: Prace na XVII (ekstraordynaryjny) Międzynarodowy Kongres Slawistów w Paryżu w roku 2025, Warszawa: PAN – Komitet Słowianoznawstwa & IS PAN, Cz. 1: Literaturoznawstwo i kulturoznawstwo, ISBN: 978-83-68418-07-1 [e-book PAN], ISBN: 978-83-68418-01-9 [druk PAN], ISBN: 978-83-66369-66-5 [e-book IS PAN], ISBN: 978-83-66369-23-8 [druk IS PAN], DOI: https://doi.org/10.11649/978-83-66369-66-5; Cz. 2: Językoznawstwo, ISBN: 978-83-68418-08-8 [e-book PAN], ISBN: 978-83-68418-06-4 [druk PAN], ISBN: 978-83-66369-67-2 [e-book IS PAN], ISBN: 978-83-66369-27-6 [druk IS PAN], DOI: https://doi.org/10.11649/978-83-66369-67-2

Historia kongresów slawistycznych sięga 1929 roku. W sierpniu b.r. odbędzie się już XVII (ekstraordynaryjny) Międzynarodowy Kongres Slawistów w Paryżu. Komitet Słowianoznawstwa PAN po raz pierwszy we współpracy z wydawnictwem Instytutu Slawistyki PAN przygotował kolejny (14) tom cyklu Z polskich studiów slawistycznych, tym razem pod redakcją Doroty Krystyny Rembiszewskiej oraz Ryszarda Grzesika i Stanisławy Niebrzegowskiej-Bartmińskiej, tradycyjnie podzielony na dwie części: Literaturoznawstwo i kulturoznawstwo oraz Językoznawstwo.

Studia zawarte w zbiorze to artykuły polskich historyków, badaczy literatury i kultury oraz językoznawców przeznaczone do wygłoszenia podczas paryskiego kongresu. Czytelnik może zapoznać się m.in. ze studiami teoretycznymi z zakresu badań slawistycznych, pracami dotyczącymi problemów translatoryki, idei slawistycznych, spuścizn slawistów, kontaktów słowiańsko-niesłowiańskich i kultury I Rzeczypospolitej. Analizowane są różne oblicza tekstów kultury. W części drugiej zebrano artykuły dokumentujące polskie badania językoznawcze w ich współczesnym kształcie. Autorzy podejmują w swoich studiach kwestie szeroko pojętej przeszłości i teraźniejszości językowej Słowiańszczyzny, jej historii i współczesności, wspólnotowości i odrębności kulturowej oraz tożsamościowej.

Książka jest dostępna w naszym repozytorium dziedzinowym iReteslaw pod numerem handle https://hdl.handle.net/20.500.12528/2006 oraz malutkim nakładzie drukiem w celach promocyjnych.

Praca została sfinansowana ze środków Polskiej Akademii Nauk z programu „Otwarta Nauka” oraz z subwencji na utrzymanie i rozwój potencjału badawczego Instytutu Slawistyki PAN.

Publikacja „Z polskich studiów slawistycznych. T. 14”. Fot. Wiktoria Nylec.

 

Zaproszenie do lektury 56. numeru „Spraw Narodowościowych”

Serdecznie zapraszamy do lektury najnowszego numeru czasopisma „Sprawy Narodowościowe. Seria Nowa”. Zgromadzone w tym tomie studia przypadku – obejmujące badania nad materialnością, folklorem, praktykami teatralnymi i muzealnymi – ukazują zróżnicowane sposoby mierzenia się z dziedzictwem i pamięcią na obszarach post-przesiedleniowych w słowiańskiej Europie Środkowej.

Redaktorami prowadzącymi numer byli dr hab. Karolina Ćwiek-Rogalska oraz dr Michal Korhel.

Numer w całości jest dostępny online: https://journals.ispan.edu.pl/index.php/sn/issue/view/168

 

Nowy termin nadsyłania tekstów (30.04.2025) do „Adeptusa”

Informujemy, że termin nadsyłania tekstów do 22. tomu czasopisma „Adeptus” został wydłużony do 30 kwietnia 2025 r.

Główny temat numeru: „Rocznice i ich znaczenie w kulturach i językach Słowian w przeszłości i teraźniejszości” („Anniversaries and their Significance in the Cultures and Languages of the Slavs in the Past and Present”).

Więcej informacji dostępnych jest pod linkiem: https://journals.ispan.edu.pl/index.php/adeptus/announcement/view/67

Szczegółowe wytyczne i informacje dla autorów (wymagania ogólne, formatowanie tekstu, zasady przygotowania bibliografii itd.) znajdą Państwo na stronie czasopisma w zakładce Submission: https://journals.ispan.edu.pl/index.php/adeptus/about/submissions

Pytania do redakcji prosimy kierować na adres: adeptus@ispan.edu.pl.

Książka dr. P. Levchuka nominowana do Nagrody im. Iwana Franki

Z radością informujemy, że monografia dr. Pawła Levchuka pt. „Wielojęzyczność migrantów wojennych z Ukrainy w Polsce” została nominowana do Międzynarodowej Nagrody im. Iwana Franki.

Książkę zgłosił do nagrody prof. Michael Moser z Instytutu Slawistyki Uniwersytetu Wiedeńskiego. Wyniki konkursu zostaną opublikowane 27 sierpnia, w dniu urodzin Iwana Franki, w Drohobyczu.

Łącznie do nagrody nominowano 15 prac naukowych. Pełna lista dostępna jest na stronie: https://frankoprize.com.ua/index.php/uk/.

Monografia dr. Levchuka została wydana w 2024 r. nakładem wydawnictwa Instytutu Slawistyki PAN: https://ispan.waw.pl/ireteslaw/handle/20.500.12528/1995.

Serdecznie gratulujemy!

Trzeci tom „Testimoniów najdawniejszych dziejów Słowian”

Od blisko pięćdziesięciu lat „Testimonia najdawniejszych dziejów Słowian” są opracowywane w Instytucie Slawistyki Polskiej Akademii Nauk. Pomysł wydania źródeł do najdawniejszych dziejów Słowian narodził się w trakcie prac nad „Słownikiem starożytności słowiańskich”, być może ich inicjatorem był prof. Gerard Labuda. Testimonia stanowią zbiór ekscerptów z dzieł autorów greckich/bizantyńskich („Seria grecka”) i łacińskich („Seria łacińska”), opisujących różne aspekty dawnych społeczeństw słowiańskich, opartych na najlepszych edycjach krytycznych.

„Serię łacińską” otwiera tom poświęcony źródłom starożytnym, opublikowany w 2016 roku. Rekomendowana praca jest kolejną częścią „Serii łacińskiej”. Wydawcy przedstawiają informacje o Słowianach zawarte w średniowiecznych źródłach węgierskich. Ze względu na wagę stosunków polsko-węgierskich i tradycyjne nici sympatii, jakie łączą po dziś dzień oba społeczeństwa, przytaczają również fragmenty dotyczące wyobrażeń średniowiecznych Węgrów o ich przeszłości, wojen domowych o władzę toczących się na Węgrzech po śmierci pierwszego koronowanego władcy tego kraju, Stefana I Świętego, w których wzięli udział słowiańscy sąsiedzi Królestwa, czy węgierskich interwencji w krajach dziś określanych jako słowiańskie.

Zeszyt 1a: Narracyjne źródła węgierskie. Pisarze z wieku XI-XIV (kroniki, rocznik, hagiografia).

Materiał źródłowy podano w formie ekscerptów w wersji oryginalnej z równoległym tłumaczeniem polskim. Podzielono go na dwie części: dziejopisarstwo oraz hagiografię. Nowość stanowi umieszczenie „Kroniki węgiersko-polskiej” w obu jej redakcjach w dziale hagiograficznym, co być może pozwoli na zobaczenie tego dzieła w nowym, nieoczywistym kontekście. Tom źródłowy kończy pierwsze polskie tłumaczenie pierwszego ciągłego tekstu węgierskiego – „Halotti beszéd és könyörgés” [Mowy pogrzebowej i błagania].

W tomie drugim wydawcy zamieścili komentarze w postaci leksykonu, w którym objaśnili postaci, miejsca i inne nazwy topograficzne oraz wybrane terminy ustrojowe z dziejów Węgier, nawiązując tym samym do badawczych tradycji zespołu, który przygotował niniejszą publikację – tradycji „Słownika starożytności słowiańskich”.

Zeszyt 1b: Narracyjne źródła węgierskie. Pisarze z wieku XI-XIV (słownik).

Publikacja finansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2017–2024, nr projektu 11H 16 0195 84.

Testimonia najdawniejszych dziejów Słowian. Seria łacińska. Tom. 3: Średniowiecze, wydali: Barbara Grunwald-Hajdasz, Ryszard Grzesik, Anna Kotłowska, Wojciech Mądry, Adrien Quéret-Podesta; Zeszyt 1a: Narracyjne źródła węgierskie. Pisarze z wieku XI-XIV (kroniki, rocznik, hagiografia), e-ISBN: 978-83-66369-68-9, ISBN: 978-83-66369-69-6; Zeszyt 1b: Narracyjne źródła węgierskie. Pisarze z wieku XI-XIV (słownik), e-ISBN: 978-83-66369-70-2 ISBN: 978-83-66369-71-9; Seria: Prace Slawistyczne. Slavica 157. Handle: https://ispan.waw.pl/ireteslaw/handle/20.500.12528/1974

Zaproszenie do nadsyłania tekstów: „Adeptus” t. 22 (2025)

Zapraszamy do nadsyłania tekstów w języku polskim lub angielskim do 22. tomu czasopisma „Adeptus”.

Główny temat tego numeru „Rocznice i ich znaczenie w kulturach i językach Słowian w przeszłości i teraźniejszości” („Anniversaries and their Significance in the Cultures and Languages of the Slavs in the Past and Present”), otwiera przestrzeń do dyskusji nad znaczeniem kultury pamięci w przeszłości, a także teraz, w szczególnym momencie, gdy – indywidualnie lub zbiorowo – minione wydarzenia upamiętniane są w rocznicę.

Więcej informacji dostępnych jest pod linkiem: https://journals.ispan.edu.pl/index.php/adeptus/announcement/view/65.

Szczegółowe wytyczne i informacje dla autorów (wymagania ogólne, formatowanie tekstu, zasady przygotowania bibliografii itd.) znajdą Państwo na stronie czasopisma w zakładce Submission: https://journals.ispan.edu.pl/index.php/adeptus/about/submissions.

Termin składania tekstów na platformie elektronicznej (https://journals.ispan.edu.pl/index.php/adeptus/index) upływa 1 marca 2025 r.

Pytania do redakcji prosimy kierować na adres: adeptus@ispan.edu.pl.

Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk

Korzystając z witryny wyrażasz zgodę na używanie tzw. ciasteczek (cookies), zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki. Polityka prywatności

The cookie settings on this website are set to "allow cookies" to give you the best browsing experience possible. If you continue to use this website without changing your cookie settings or you click "Accept" below then you are consenting to this.

Close