Informujemy, że w dniach od soboty 19 (godz. 0:00) do poniedziałku 21 lipca (godz. 9.00) Platforma czasopism IS PAN będzie niedostępna zarówno dla Czytelniczek i Czytelników, jak i Redakcji z powodu niezbędnej aktualizacji systemu OJS. Uprzejmie przepraszamy za niedogodności.
Varia
Uaktualnienie modeli PLLuM
16 lutego 2025 r. zostały opublikowane nowe warianty modelu językowego 𝐏𝐋𝐋𝐮𝐌-𝟏𝟐𝐁-𝐧𝐜-𝟐𝟓𝟎𝟕𝟏𝟓 (bazowy, instrukcyjny, czatowy). Jest to pierwszy szeroko dostępny rezultat prac konsorcjum HIVE AI (lider – NASK).
Nowe warianty modelu 12B wytrenowano na rozszerzonym zbiorze danych, zawierającym m.in. zasoby z domeny gov.pl, Biuletynu Informacji Publicznej, a także z Biblioteki Nauki. Dzięki temu model lepiej rozumie polski kontekst kulturowy i językowy, co pozwala mu precyzyjniej odpowiadać oraz generować mniej przypadkowych lub zbędnych treści.
Wszystkie warianty (wersje) 𝐏𝐋𝐋𝐮𝐌-𝟏𝟐𝐁-𝐧𝐜-𝟐𝟓𝟎𝟕𝟏𝟓 są dostępne na HuggingFace, po wypełnieniu formularza: https://huggingface.co/collections/CYFRAGOVPL/pllum-12b-nc-250715-68777715104865436244ae8d
Wersję konwersacyjną tego modelu można testować już teraz w aplikacji PLLuM chat: https://pllum.clarin-pl.eu/pllum_12b
Konsorcjum HIVE AI tworzą: Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa – Państwowy Instytut Badawczy (lider), Akademickie Centrum Komputerowe Cyfronet AGH, Centralny Ośrodek Informatyki, Instytut Podstaw Informatyki Polskiej Akademii Nauk, Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Ośrodek Przetwarzania Informacji – Państwowy Instytut Badawczy, Politechnika Wrocławska oraz Uniwersytet Łódzki.
Zadanie finansowane jest ze środków Ministerstwa Cyfryzacji – z części budżetowej 27 – Informatyzacja na rok 2025.
Międzynarodowa współpraca z uczonymi z Rumunii
W ramach wspólnego projektu „Cultural and Linguistic Minorities in Poland and Romania”, realizowanego przez Biuro Współpracy z Zagranicą PAN we współpracy z Rumuńską Akademią Nauk, w dniach 30 czerwca – 5 lipca 2025 r. z wizytą w Warszawie przebywała dr Andreea Radu-Bejenaru, natomiast w dniach 1–15 lipca 2025 r. gościł profesor Constanty Geambașu.
Dr Andreea Radu-Bejenaru prowadziła kwerendę dotyczącą specyfiki frazeologizmów bułgarskich w języku polskim w porównaniu z językiem rumuńskim. Zapoznała się z bogatym zbiorem prac o tematyce bułgarskiej powstałych w Instytucie Slawistyki PAN, w tym z czasopismem „Cognitive Studies – Etudes Cognitives” oraz serią wydawniczą „Studia gramatyczne bułgarsko-polskie”. Zebrane materiały posłużą badaczce do przygotowania artykułu naukowego oraz wygłoszenia referatu na konferencji naukowej. Ponadto dr Radu-Bejenaru wzięła udział w międzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej przez Uniwersytet Warszawski.
Z kolei prof. Constanty Geambașu podczas swojego pobytu spotkał się z badaczkami z Instytutu Slawistyki PAN – prof. dr hab. Heleną Krasowską i prof. dr hab. Dorotą Rembiszewską – a także z prof. dr. hab. Mieczysławem Dąbrowskim z Uniwersytetu Warszawskiego w celu omówienia dalszej współpracy.
Prof. Geambașu przeprowadził również kwerendę w Domu Literatury w Warszawie oraz w Bibliotece Uniwersyteckiej. Korzystał także z bogatych zbiorów biblioteki Instytutu Slawistyki PAN. Jego wizyta przyczyni się do dalszego rozwoju polsko-rumuńskiej współpracy naukowej. Dzięki zaangażowaniu prof. Constatego Geambașu oraz prof. Heleny Krasowskiej współpraca ta trwa od ponad 15 lat.
Wizyta studyjna w Instytucie Slawistyki PAN
W dniach 8–13 lipca 2025 r. w Instytucie Slawistyki PAN przebywała z wizytą studyjną prof. Lilia Zabolotnaia z Narodowego Muzeum Historii Mołdawii oraz Mołdawskiej Akademii Nauk. W ramach pobytu prof. Lilia Zabolotnaia korzystała z archiwów (Archiwum Akt Dawnych) w celu przeprowadzenia kwerendy dotyczącej Polaków w Mołdawii. Pracowała również ze starodrukami oraz odbyła spotkania w Muzeum Narodowym, gdzie znajdują się zbiory dotyczące Radziwiłłów. Zebrane materiały zostaną wykorzystane do przygotowania artykułu naukowego. Badaczka zapoznała się także z materiałami dotyczącymi Polaków w Naddniestrzu.
Prof. Lilia Zabolotnaia od wielu lat współpracuje z Instytutem Slawistyki PAN, zwłaszcza z prof. dr hab. Heleną Krasowską. Podczas wizyty określono plan dalszej współpracy między badaczkami, obejmujący wystąpienia konferencyjne, publikacje naukowe, wymianę doświadczeń, dalsze gromadzenie materiałów na temat Polaków w Mołdawii oraz przygotowanie wspólnej publikacji.
Wyjazd stażowy Erasmus+ prof. Doroty Rembiszewskiej do Wilna
Prof. dr hab. Dorota K. Rembiszewska dzięki programowi Erasmus+ mogła przebywać w Litwie od 30 czerwca do 4 lipca 2025 roku. Wyjazd o charakterze szkoleniowym umożliwił wzięcie udziału w seminarium dialektologicznym, które poprowadziła prof. Krystyna Rutkovska z Centrum Polonistycznego Uniwersytetu Wileńskiego. Seminarium to okazało się bardzo interesującym spotkaniem naukowym, na którym językoznawczynie przedstawiły między innymi informacje o ostatnio wydanych publikacjach dotyczących badań dialektologicznych, wydań źródłowych tekstów gwarowych w Polsce i Litwie.
Prof. D. Rembiszewska zaplanowała wyjazd do Solecznik, miasteczka w większości zamieszkałego przez Polaków, oddalonego o kilkadziesiąt kilometrów od Wilna, w pobliżu granicy z Białorusią. Dzięki uprzejmości Leokadii Palewicz, dyrektor polskiego Gimnazjum im. Jana Śniadeckiego w Solecznikach (Šalčininkų Jano Sniadeckio gimnazija), naukowczyni miała możliwość opowiedzenia o badaniach gwarowych i zaprezentowania nowego typu słownika gwarowego – typu frazowego (Teresa Drozd, „Słownik gwary wsi Rogi na Podkarpaciu”, opracowanie i redakcja naukowa Dorota K. Rembiszewska, Kazimierz Sikora). Prof. D. Rembiszewska zachęciła do opracowania takiego słownika dla Solecznik. Czas pokaże, czy uda się ten pomysł wcielić w życie.
Wizyta w Solecznikach była także interesującym doświadczeniem w związku z obecnością języka polskiego w przestrzeni publicznej miasteczka w Litwie.
Prof. Roman Roszko gościem Ambasady Republiki Litewskiej w Warszawie
3 lipca 2025 r. dr hab. Roman Roszko, prof. IS PAN, gościł w Ambasadzie Republiki Litewskiej na zaproszenie Ambasadora Republiki Litewskiej w RP Pana Valdemarasa Sarapinasa wraz z małżonką Panią Vytė Sarapinienė z okazji Święta Dnia Państwowości Litwy – 772. rocznicy koronacji Króla Mendoga (6 lipca 1253 r.).
Uroczystość Dnia Państwowości Litwy została połączona ze 150. rocznicą urodzin wybitnego litewskiego kompozytora, malarza i grafika Mikołaja Konstantego Czurlanisa (Mikalojus Konstantinas Čiurlionis). Ambasada Republiki Litewskiej w Warszawie przygotowała na tę okazję wystawę oraz program artystyczny.
Pobyt dr Angeliki Zanki w Zagrzebiu (Erasmus+)
W dniach 30 czerwca – 4 lipca 2025 roku dr Angelika Zanki uczestniczyła w wyjeździe szkoleniowym do Zagrzebia w Chorwacji, gdzie gościła na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu w Zagrzebiu. Wyjazd odbył się w ramach programu Erasmus+. Celem mobilności było doskonalenie kompetencji naukowych oraz rozwijanie międzynarodowej współpracy akademickiej.
Podczas pobytu badaczka prowadziła konsultacje naukowe, gromadziła materiały badawcze i uczestniczyła w wymianie doświadczeń międzyinstytucjonalnych. Szczególnym obszarem zainteresowania była metodologia badań nad emigracją chorwacką – zgromadzone materiały posłużą do przygotowywanych publikacji naukowych oraz indywidualnych projektów badawczych.
Dla obu instytucji była to cenna okazja do dzielenia się dobrymi praktykami i zacieśniania współpracy w zakresie badań humanistycznych.
Spotkania edukacyjne w szkołach – nowy projekt IS PAN
W 2025 roku rozpoczęliśmy nowy projekt spotkań edukacyjnych skierowanych do szkół. Jego celem jest nie tylko poszerzenie wiedzy, promocja Instytutu Slawistyki PAN, przedstawienie warsztatu naukowego, co może być inspirujące dla młodego pokolenia, ale również rozwijanie takich umiejętności, jak współpraca, zdolność rzetelnej argumentacji, definiowanie wartości czy ćwiczenie wyobraźni.
Nowa inicjatywa IS PAN ma na celu popularyzację nauki wśród młodzieży – oparta jest na bezpośrednim kontakcie badaczy i badaczek z uczniami, pobudzając ciekawość i zachęcając do stawiania pytań. Pierwsze lekcje już za nami!
29 maja w LXX LO im. Aleksandra Kamińskiego oraz 4 czerwca w XXVII LO im. Tadeusza Czackiego prof. dr hab. Nicole Dołowy-Rybińska poprowadziła lekcję „Różnorodność językowa świata”, poświęconą bogactwu językowemu świata – ze szczególnym uwzględnieniem różnorodności językowej w Polsce.
Z kolei w dniach 12 i 18 czerwca, również w XXVII LO im. Tadeusza Czackiego, dr Claudia Snochowska-Gonzalez przeprowadziła warsztaty o „XIX-wiecznych migracjach chłopskich z ziem polskich”.
Szkoły zainteresowane spotkaniami w przyszłym semestrze zachęcamy do kontaktu z koordynatorką, p. Wiktorią Nylec: promocja@ispan.edu.pl.
Wyniki konkursu na stanowisko post-doc (2) w projekcie pt. „Oblicza przemytu na pograniczu polsko-słowackim w latach 1918–1949”
Informujemy, że w ramach projektu Sonata Narodowego Centrum Nauki pt. „Oblicza przemytu na pograniczu polsko-słowackim w latach 1918–1949”, nr. rej. 2023/51/D/HS3/01105, afiliowanego w Instytucie Slawistyki PAN, odbył się konkurs na stanowisko post-doc (2). Komisja konkursowa na podstawie oceny przesłanych dokumentów oraz rozmowy kwalifikacyjnej podjęła decyzję o zatrudnieniu na tym stanowisku dr. Dariusza Nikiela.
Wizyta dr Lary Sorgo w IS PAN
W dniach 2–13 czerwca 2025 r. Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk gościł dr Larę Sorgo z Instytutu Studiów Etnicznych w Lublanie w ramach projektu PLURILINGMEDIA COST Action. Podczas swojego pobytu naukowego (Short-Term Scientific Mission) dr Sorgo miała doskonałą okazję, aby zapoznać się z mediami w językach mniejszościowych, koncepcją rewitalizacji języków, jak i wymienić się pomysłami z innymi badaczami i badaczkami z IS PAN.
Podczas swojej wizyty w IS PAN dr Lara Sorgo wygłosiła wykład dla doktorantów i doktorantek Szkoły Doktorskiej Anthropos zatytułowany „Między polityką a praktyką: słoweński model ochrony mniejszości”, w którym przedstawiła słoweński model ochrony mniejszości oraz zaprezentowała wyniki badań dotyczących edukacji, administracji publicznej i mediów. Szczególną uwagę poświęciła temu, w jaki sposób radio, telewizja, prasa i media cyfrowe zaspokajają potrzeby społeczności mniejszościowych, podkreślając ustrukturyzowane działania i praktyczne wyzwania.
W IS PAN odbyło się też seminarium poświęcone mediom w językach mniejszościowych. Była to okazja do dyskusji, podzielenia się pomysłami, zaś dla dr Lary Sorgo także do otrzymania konstruktywnych wskazówek od ekspertów i ekspertek reprezentujących różne dyscypliny. Szczególny nacisk w dyskusji położono na rolę mediów w językach mniejszościowych w poszerzaniu ram teoretycznych badań dr Lary Sorgo.
