Varia

Kolejne wdrożenie polskiego modelu AI

    

PKO Bank Polski dołączył do platformy Hugging Face. Aktywnie rozwija rozwiązania oparte na sztucznej inteligencji (AI), wykorzystując modele językowe PLLuM-a (Polish Large Language Model). Modele generatywne PLLuM-a zostały zaimplementowane w wyszukiwarce semantycznej, która umożliwia pracownikom PKO BP łatwe zadawanie pytań w języku naturalnym i szybkie uzyskiwanie przydatnych informacji, takich jak procedury, regulaminy, zarządzenia i inne dokumenty wewnętrzne. Niezwykle ważną rolę we wdrażaniu modeli PLLuM-a w PKO BP odegrał dr inż. Marek Kozłowski, członek Rady Konsorcjum HIVE AI, wraz z zespołem badaczy i programistów AI LAB w OPI PIB.

To już kolejny sukces twórców PLLuM-a. Wcześniej model ten został wdrożony przez firmę Comarch w aplikacji ChatERP, będącej asystentem AI ułatwiającym komunikację między klientem a systemami ERP do zarządzania firmą.

Projekt PLLuM realizowany był na zlecenie Ministerstwa Cyfryzacji, które jest właścicielem praw autorskich i kontroluje dalszy rozwój dużych polskich modeli językowych. Ten projekt zrealizowało w roku 2024 konsorcjum sześciu podmiotów: Politechniki Wrocławskiej (lider projektu), Instytutu Podstaw Informatyki PAN, Instytutu Slawistyki PAN, Naukowej i Akademickiej Sieci Komputerowej (NASK-PIB), Ośrodka Przetwarzania Informacji (OPI-PIB) oraz Uniwersytetu Łódzkiego. Beneficjentem dalszego finansowania rozwoju i wdrożeń rodziny modeli PLLuM-a jest powołane w 2025 roku konsorcjum HIVE AI, które obejmuje wszystkich konsorcjantów PLLuM-a oraz nowych członków: Centralny Ośrodek Informatyki i Akademickie Centrum Komputerowe Cyfronet AGH. Liderem projektu HIVE AI jest Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa PIB.

Projekt HIVE AI finansowany jest ze środków Ministerstwa Cyfryzacji – z części budżetowej 27., przeznaczonej na Informatyzację w roku 2025.

 

Dr Elżbieta Kwiecińska na szkołach letnich w Ukrainie

W dniach 28 czerwca – 4 lipca 2025 r. we Lwowie odbyła się doroczna letnia szkoła dla studentów „Invisible University for Ukraine”, działająca przy Central European University w Budapeszcie/Wiedniu. Dr Elżbieta Kwiecińska uczestniczy w tym przedsięwzięciu jako mentorka i wykładowczyni od jego początku w 2022 roku. Tegoroczne zajęcia, odbywające się w Centrum Historii Miejskiej we Lwowie, przebiegały pod hasłem: „Routes and Roots: Migration and Displacement in Eastern Europe”.

Z kolei w Równem na Wołyniu, w dniach 22–26 czerwca, badacze oraz pracownicy instytucji kultury dzielili się wiedzą i doświadczeniem podczas szkoły „Dekolonizacja ukraińskiej przestrzeni pamięci” („Деколонізація українського меморіального простору”), zorganizowanej przez organizację pozarządową Civitas. Dr Kwiecińska wygłosiła tam wykład pt. „Ukraina–Polska–dekolonizacja”. Uczestnicy zastanawiali się na formami upamiętnienia wojny Rosji przeciwko Ukrainie w Centrum Historii Cyfrowej oraz w Muzeum Krajoznawczym w Zdołbunowie, dokąd przekazywane są rzeczy osobiste poległych żołnierzy i artefakty z linii frontu.

Podczas obu szkół letnich dr Kwiecińska, wspólnie z dr. Petrem Dołhanowem, zaprezentowała publicznie ich wspólny tekst na temat polsko-ukraińskich historii rodzinnych z czasów Rzezi Wołyńskiej „Polska szafa w ukraińskiej chacie”, który ukazał się po polsku w „Gazecie Wyborczej” oraz w języku ukraińskim w czasopiśmie „Ukraina Moderna”.

Dr Elżbieta Kwiecińska ze studentami Invisible University for Ukraine, CEU w Centrum Historii Miejskiej we Lwowie. Fot. Oleksandr Korman.
Dr Kwiecińska podczas prezentacji „Ukraina–Polska–dekolonizacja” w czasie szkoły letniej „Dekolonizacja ukraińskiej przestrzeni pamięci” w Równem, zorganizowanej przez organizację pozarządową Civitas. Fot. Maryna Dolhanowa.
Dr Elżbieta Kwiecińska i dr Petro Dołhanow w Muzeum Krajoznawczym w Zdołbunowie na Wołyniu. Fot. Olena Shulga.
Dr E. Kwiecińska i dr P. Dołhanow podczas prezentacji artykułu „Polska szafa w ukraińskiej chacie”. Fot. Alisa Gott.

Call for Papers: „Sprawy Narodowościowe”, nr 58 (2026)

Serdecznie zapraszamy do nadsyłania zgłoszeń do 58. numeru czasopisma „Sprawy Narodowościowe. Seria Nowa” zatytułowanego „Nation or Society? Strategies of Community Formation in Poland and Beyond”.

Jego celem jest eksploracja różnorodnych strategii budowania wspólnoty narodowej i/lub obywatelskiej Polski od romantyzmu, przez myśl narodową przełomu XIX i XX wieku, aż po współczesne próby ponownego zdefiniowania więzi społecznych i narodowych.

Interesują nas zarówno ujęcia teoretyczne, jak i studia przypadków od XIX wieku po współczesność.

Jeśli są Państwo zainteresowani tematyką strategii narodo- i wspólnototwórczych w innych kontekstach, także zachęcamy do nadsyłania artykułów. Takie teksty (spełniające kryteria publikacyjne) zostaną wydrukowane w dziale „Konstelacje”.

Pełne zaproszenie wraz z kalendarzem działań znajdą Państwo tutaj: https://journals.ispan.edu.pl/index.php/sn/en/announcement

Call for Papers: „Acta Baltico-Slavica”, tom 50 (2026)

Temat: Znaki czasu, zmiany przestrzeni, przemiany tożsamości

Redakcja naukowa: dr hab. Maksim Duszkin, prof. IS PAN i dr Kinga Geben

Redakcja Acta Baltico-Slavica zaprasza do nadsyłania artykułów naukowych do jubileuszowego tomu 50. zatytułowanego „Znaki czasu, zmiany przestrzeni, przemiany tożsamości”, który poświęcony będzie procesom przemian tożsamościowych, transformacjom przestrzeni oraz śladom czasu w kulturze i językach krajów regionu bałtycko-słowiańskiego. Zapraszamy do refleksji nad tym, jak oddziałują na siebie czas, przestrzeń, tożsamość i język, jak pamięć przeszłości wpływa na teraźniejszość oraz jak dziedzictwo pogranicza jest reinterpretowane w warunkach globalizacji, migracji i napięć politycznych. Interesują nas zarówno aspekty historyczne, jak i współczesne zjawiska dotyczące pamięci zbiorowej, identyfikacji etnicznej oraz językowej. Tom otwarty jest również na analizy narracji mniejszości językowych, badania nad krajobrazem kulturowym i językowym oraz refleksje nad tożsamością jednostki i wspólnot w przestrzeni językowej regionu.

Zakres tematyczny tomu obejmuje:

  • dziedzictwo kulturowe Kresów i jego reinterpretacje w XXI wieku (w tekstach literackich, prasie, debatach politycznych);
  • pamięć historyczną, narracje lokalne i narodowe na obszarze bałtycko-słowiańskim;
  • pogranicza jako przestrzenie kontaktu, napięć i współpracy międzykulturowej;
  • analiza zmian zachodzących w przestrzeni kulturowo-językowej w miastach wieloetnicznych;
  • krajobraz kulturowy oraz przestrzenie utracone i odzyskiwane poprzez narracje, pamięć i sztukę;
  • przekształcenia topografii językowej (krajobraz językowy miast i wsi, obecność języków mniejszościowych i ich widoczność w przestrzeni publicznej);
  • tożsamość etniczną, językową i regionalną w kontekście modernizacji, globalizacji i integracji europejskiej;
  • relacje między językiem a tożsamością (kontakt językowy, bilingwizm, interferencja, translanguaging w społecznościach pogranicza);
  • zmiany w autoidentyfikacji mniejszości etnicznych oraz ich narracje o sobie.

Zachęcamy także do składania – oprócz artykułów wpisujących się w główną tematykę tego tomu – materiałów i opracowań do stałych działów czasopisma: „Źródła i materiały”, „Dyskusje, polemiki, artykuły przeglądowe”, „Recenzje”, „Kronika” oraz „Informacje o nowych pozycjach w literaturze naukowej”.

Termin składania tekstów do tomu 50 na platformie elektronicznej upływa 15 grudnia 2025 r.

Prosimy o zwrócenie uwagi na następujące kwestie:

  • język publikacji naukowych i komentarzy do źródeł: angielski, polski, rosyjski; źródła i materiały w językach oryginalnych;
  • planowana data publikacji tomu: grudzień 2026 r.;
  • objętość składanych tekstów wraz z bibliografią nie może przekraczać 1 ark. wyd. (40 tys. znaków ze spacjami);
  • szczegółowe wytyczne i informacje dla autorów (wymagania ogólne, formatowanie tekstu, zasady przygotowania bibliografii etc.) znajdą Państwo na stronie czasopisma w zakładce Submission.

Pytania do redakcji prosimy kierować na adres mailowy: abs@ispan.edu.pl.

Ograniczenie w dostępie do Platformy czasopism IS PAN

Informujemy, że w dniach od soboty 19 (godz. 0:00) do poniedziałku 21 lipca (godz. 9.00) Platforma czasopism IS PAN będzie niedostępna zarówno dla Czytelniczek i Czytelników, jak i Redakcji z powodu niezbędnej aktualizacji systemu OJS. Uprzejmie przepraszamy za niedogodności.

Uaktualnienie modeli PLLuM

     

16 lipca 2025 r. zostały opublikowane nowe warianty modelu językowego 𝐏𝐋𝐋𝐮𝐌-𝟏𝟐𝐁-𝐧𝐜-𝟐𝟓𝟎𝟕𝟏𝟓 (bazowy, instrukcyjny, czatowy). Jest to pierwszy szeroko dostępny rezultat prac konsorcjum HIVE AI (lider – NASK).

Nowe warianty modelu 12B wytrenowano na rozszerzonym zbiorze danych, zawierającym m.in. zasoby z domeny gov.pl, Biuletynu Informacji Publicznej, a także z Biblioteki Nauki. Dzięki temu model lepiej rozumie polski kontekst kulturowy i językowy, co pozwala mu precyzyjniej odpowiadać oraz generować mniej przypadkowych lub zbędnych treści.

Wszystkie warianty (wersje) 𝐏𝐋𝐋𝐮𝐌-𝟏𝟐𝐁-𝐧𝐜-𝟐𝟓𝟎𝟕𝟏𝟓 są dostępne na HuggingFace, po wypełnieniu formularza: https://huggingface.co/collections/CYFRAGOVPL/pllum-12b-nc-250715-68777715104865436244ae8d

Wersję konwersacyjną tego modelu można testować już teraz w aplikacji PLLuM chat: https://pllum.clarin-pl.eu/pllum_12b

Konsorcjum HIVE AI tworzą: Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa – Państwowy Instytut Badawczy (lider), Akademickie Centrum Komputerowe Cyfronet AGH, Centralny Ośrodek Informatyki, Instytut Podstaw Informatyki Polskiej Akademii Nauk, Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Ośrodek Przetwarzania Informacji – Państwowy Instytut Badawczy, Politechnika Wrocławska oraz Uniwersytet Łódzki.

Zadanie finansowane jest ze środków Ministerstwa Cyfryzacji – z części budżetowej 27 – Informatyzacja na rok 2025.

 

Międzynarodowa współpraca z uczonymi z Rumunii

W ramach wspólnego projektu „Cultural and Linguistic Minorities in Poland and Romania”, realizowanego przez Biuro Współpracy z Zagranicą PAN we współpracy z Rumuńską Akademią Nauk, w dniach 30 czerwca – 5 lipca 2025 r. z wizytą w Warszawie przebywała dr Andreea Radu-Bejenaru, natomiast w dniach 1–15 lipca 2025 r. gościł profesor Constanty Geambașu.

Dr Andreea Radu-Bejenaru prowadziła kwerendę dotyczącą specyfiki frazeologizmów bułgarskich w języku polskim w porównaniu z językiem rumuńskim. Zapoznała się z bogatym zbiorem prac o tematyce bułgarskiej powstałych w Instytucie Slawistyki PAN, w tym z czasopismem „Cognitive Studies – Etudes Cognitives” oraz serią wydawniczą „Studia gramatyczne bułgarsko-polskie”. Zebrane materiały posłużą badaczce do przygotowania artykułu naukowego oraz wygłoszenia referatu na konferencji naukowej. Ponadto dr Radu-Bejenaru wzięła udział w międzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej przez Uniwersytet Warszawski.

Z kolei prof. Constanty Geambașu podczas swojego pobytu spotkał się z badaczkami z Instytutu Slawistyki PAN – prof. dr hab. Heleną Krasowską i prof. dr hab. Dorotą Rembiszewską – a także z prof. dr. hab. Mieczysławem Dąbrowskim z Uniwersytetu Warszawskiego w celu omówienia dalszej współpracy.

Prof. Geambașu przeprowadził również kwerendę w Domu Literatury w Warszawie oraz w Bibliotece Uniwersyteckiej. Korzystał także z bogatych zbiorów biblioteki Instytutu Slawistyki PAN. Jego wizyta przyczyni się do dalszego rozwoju polsko-rumuńskiej współpracy naukowej. Dzięki zaangażowaniu prof. Constatego Geambașu oraz prof. Heleny Krasowskiej współpraca ta trwa od ponad 15 lat.

Dr Andreea Radu-Bejenaru i prof. Helena Krasowska w Instytucie Slawistyki PAN. Fot. Kinga Capik.
Prof. Constanty Geambasu i prof. Helena Krasowska w Instytucie Slawistyki PAN. Fot. Iwona Wawrowska.
Na zdjęciu od lewej: prof. Vasilie Moga, prof. Helena Krasowska, dr Andreea Radu-Bejenaru oraz prof. Constanty Geambasu. Fot. archiwum prywatne.

Wizyta studyjna w Instytucie Slawistyki PAN

W dniach 8–13 lipca 2025 r. w Instytucie Slawistyki PAN przebywała z wizytą studyjną prof. Lilia Zabolotnaia z Narodowego Muzeum Historii Mołdawii oraz Mołdawskiej Akademii Nauk. W ramach pobytu prof. Lilia Zabolotnaia korzystała z archiwów (Archiwum Akt Dawnych) w celu przeprowadzenia kwerendy dotyczącej Polaków w Mołdawii. Pracowała również ze starodrukami oraz odbyła spotkania w Muzeum Narodowym, gdzie znajdują się zbiory dotyczące Radziwiłłów. Zebrane materiały zostaną wykorzystane do przygotowania artykułu naukowego. Badaczka zapoznała się także z materiałami dotyczącymi Polaków w Naddniestrzu.

Prof. Lilia Zabolotnaia od wielu lat współpracuje z Instytutem Slawistyki PAN, zwłaszcza z prof. dr hab. Heleną Krasowską. Podczas wizyty określono plan dalszej współpracy między badaczkami, obejmujący wystąpienia konferencyjne, publikacje naukowe, wymianę doświadczeń, dalsze gromadzenie materiałów na temat Polaków w Mołdawii oraz przygotowanie wspólnej publikacji.

Prof. Lilia Zabolotnaia i prof. Helena Krasowska w Instytucie Slawistyki PAN. Fot. Kinga Capik.
Prof. Lilia Zabolotnaia z prof. Heleną Krasowską w Instytucie Slawistyki PAN. Fot. Kinga Capik.
Prof. Lilia Zabolotnaia z prof. Heleną Krasowską w Instytucie Slawistyki PAN. Fot. Kinga Capik.

Wyjazd stażowy Erasmus+ prof. Doroty Rembiszewskiej do Wilna

Prof. dr hab. Dorota K. Rembiszewska dzięki programowi Erasmus+ mogła przebywać w Litwie od 30 czerwca do 4 lipca 2025 roku. Wyjazd o charakterze szkoleniowym umożliwił wzięcie udziału w seminarium dialektologicznym, które poprowadziła prof. Krystyna Rutkovska z Centrum Polonistycznego Uniwersytetu Wileńskiego. Seminarium to okazało się bardzo interesującym spotkaniem naukowym, na którym językoznawczynie przedstawiły między innymi informacje o ostatnio wydanych publikacjach dotyczących badań dialektologicznych, wydań źródłowych tekstów gwarowych w Polsce i Litwie.

Prof. D. Rembiszewska zaplanowała wyjazd do Solecznik, miasteczka w większości zamieszkałego przez Polaków, oddalonego o kilkadziesiąt kilometrów od Wilna, w pobliżu granicy z Białorusią. Dzięki uprzejmości Leokadii Palewicz, dyrektor polskiego Gimnazjum im. Jana Śniadeckiego w Solecznikach (Šalčininkų Jano Sniadeckio gimnazija), naukowczyni miała możliwość opowiedzenia o badaniach gwarowych i zaprezentowania nowego typu słownika gwarowego – typu frazowego (Teresa Drozd, „Słownik gwary wsi Rogi na Podkarpaciu”, opracowanie i redakcja naukowa Dorota K. Rembiszewska, Kazimierz Sikora). Prof. D. Rembiszewska zachęciła do opracowania takiego słownika dla Solecznik. Czas pokaże, czy uda się ten pomysł wcielić w życie.

Wizyta w Solecznikach była także interesującym doświadczeniem w związku z obecnością języka polskiego w przestrzeni publicznej miasteczka w Litwie.

Prof. Krystyna Rutkovska i prof. Dorota K. Rembiszewska. Fot. archiwum prywatne.
Prof. Dorota K. Rembiszewska z dyrektorką Gimnazjum im. Jana Śniadeckiego w Solecznikach Leokadią Palewicz. Fot. archiwum prywatne.
Soleczniki. Fot. archiwum prywatne.
Prof. Dorota K. Rembiszewska w Solecznikach. Fot. archiwum prywatne.
Soleczniki. Fot. archiwum prywatne.
Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk

Korzystając z witryny wyrażasz zgodę na używanie tzw. ciasteczek (cookies), zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki. Polityka prywatności

The cookie settings on this website are set to "allow cookies" to give you the best browsing experience possible. If you continue to use this website without changing your cookie settings or you click "Accept" below then you are consenting to this.

Close