W dniach 24 i 25 maja 2024 r. odbyła się międzynarodowa konferencja Contested Languages in the Old World (CLOW4). Była to  czwarta edycja cyklu konferencji, które przed Warszawą odbyły się w Bangor (Wielka Brytania), Turynie (Włochy) i Amsterdamie (Niderlandy). Konferencja była współfinansowana przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach grantu „Doskonała Nauka II”. Jej organizatorami była dr hab. Nicole Dołowy-Rybińska, prof. IS PAN oraz dr Maciej Mętrak, którym pomagał cały zespół pracujący nad „Różnorodnością językową w Polsce” (Sonata Bis, NCN).

Na konferencję złożyły się dwa wykłady plenarne oraz 24 indywidualne prezentacje przedstawione przez 31 osób. Pierwszy wykład plenarny, zatytułowany „Conflicting Perceptions of Contested Languages Among Speakers’ Communities and Legislators” wygłosił prof. Tomasz Wicherkiewicz z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Drugą prelegentką była dr Astrid Adler z Leibniz–Institut für Deutsche Sprache (Mannheim, Niemcy), której prezentacja „Contesting Language Ideologies and Attitudes” dotyczyła spisów powszechnych oraz badań nad postawami językowymi. Wykłady planarne były otwarte dla publiczności także online.

Referaty badaczek i badaczy z całej Europy dotyczyły zarówno koncepcji kontestowanych języków, podwalin metodologicznych badań, jak i konkretnych studiów przypadku. Na CLOW4 można było usłyszeć o językach i licznych odmianach językowych Włoch i Polski. Przedstawione zostały badania nad gallo (Francja), dolnoniemieckim (Niemcy) i dolnosaksońskim (Niderlandy), mirandyjskim (Portugalia), łatgalskim (Łotwa), surżyku w Ukrainie czy rumuńskim w Serbii.

Z Instytutu Slawistyki PAN w konferencji wzięło udział kilkoro badaczy i badaczek. Prof. Nicole Dołowy-Rybińska wraz z dr Claudią Sorią (Włochy) opowiedziała o projekcie prowadzonym w ramach wymiany BWZ pomiędzy Polską Akademią Nauk a Radą Badań Naukowych we Włoszech. W drugim referacie, przygotowanym wraz z mgr. Andrzejem Żakiem opowiedziała o badaniach prowadzonych na Kaszubach. Dr Maciej Mętrak wraz z mgr. Kamilem Czaińskim przedstawili problem kontestacji języka śląskiego, dr Gabriela Augustyniak-Żmuda zaprezentowała badania prowadzone na Podlasiu, a dr Tymoteusz Król – w Wilamowicach. Dodatkowo referaty dwóch badaczek z Instytutu Języka Polskiego PAN, pracujących w grancie Sonata Bis prof. Dołowy-Rybińskiej dotyczyły Mazur (dr Agnieszka Wełpa-Siudek) oraz Podhala (dr Karina Stempel-Gancarczyk).

Wszystkim prezentacjom towarzyszyły ożywione dyskusje.

Od 15 do 17 maja br. odbyła się w Nałęczowie międzynarodowa konferencja naukowa „W obliczu tragedii – redefinicja wartości? EUROJOS XVI” współorganizowana przez Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Instytut Językoznawstwa i Literaturoznawstwa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie oraz Fundację Slawistyczną.

W spotkaniu uczestniczyło blisko 50 badaczy z 10 krajów – z Austrii, Belgii, Bułgarii, Chorwacji, Czech, Litwy, Macedonii Północnej, Polski, Serbii i Ukrainy.

Wśród nich byli przedstawiciele 11 zagranicznych ośrodków naukowych (m.in. Uniwersytetu w Gandawie, Uniwersytetu Karola w Pradze, Wołyńskiego Uniwersytetu Narodowego im. Łesi Ukrainki w Łucku, Instytutu Języka Chorwackiego, Instytutu Języka Bułgarskiego Bułgarskiej Akademii Nauk, Uniwersytetu Wiedeńskiego, Uniwersytetu Wileńskiego, Uniwersytetu w Nowym Sadzie) oraz 12 ośrodków krajowych (m.in. Uniwersytetu Gdańskiego, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytetu Wrocławskiego, KUL, Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Uniwersytetu Śląskiego, Uniwersytetu w Siedlcach, Instytutu Języka Polskiego PAN, Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN, Instytutu Slawistyki PAN)

Wysłuchano ponad 40 referatów w językach polskim, ukraińskim, rosyjskim, serbskim, bułgarskim, czeskim i angielskim. Ich autorzy dążyli do zdiagnozowania specyficznego rozumienia określonych wartości ‒ traktowanych jako koncepty kulturowe ‒ przez użytkowników poszczególnych języków. Omawiane były takie pojęcia, jak OJCZYZNA, ZDROWIE, RODZINA, TOLERANCJA, WOLNOŚĆ, SPRAWIEDLIWOŚĆ, SOLIDARNOŚĆ, SZACUNEK, DOM. Referenci poszukiwali odpowiedzi na pytania o trwałość i stabilność tych wartości w sytuacjach krytycznych zarówno w wymiarze indywidualnym, jak i zbiorowym.

Zgodnie z założeniami projektu EUROJOS analizowano wartości podzielane nie tylko przez poszczególne narody słowiańskie, ale też przez ich bliższych i dalszych sąsiadów. Dlatego też na spotkaniu prezentowano opracowania dotyczące konceptów w języku angielskim, francuskim, hiszpańskim, litewskim i niemieckim. Przedstawiano wyniki ankiet przeprowadzonych m.in. wśród respondentów w Hiszpanii, Polsce, Ukrainie, na Białorusi i na Litwie. Uwagę poświęcono również zagadnieniom etymologicznym. Dr hab. Mariola Jakubowicz, prof. IS PAN podjęła próbę ustalenia pierwotnych znaczeń wybranych nazw wartości w leksyce prasłowiańskiej. 17 maja odbyło się otwarte posiedzenie redakcji Leksykonu aksjologicznego Słowian i ich sąsiadów prowadzone przez kierownika konwersatorium EUROJOS prof. dr hab. Stanisławę Niebrzegowską-Bartmińską. Na spotkaniu omówiono plan pracy nad kolejnymi tomami Leksykonu, przede wszystkim nad tomem ZDROWIE, który jest już znacząco zaawansowany, a także nad tomami TOLERANCJA, OJCZYZNA, SPRAWIEDLIWOŚĆ, SOLIDARNOŚĆ, NARÓD i DUSZA. W konferencji oraz w spotkaniu redakcyjnym obok doświadczonych badaczy uczestniczyli młodzi pracownicy nauki, doktoranci i magistranci.

Materiały konferencji są dostępne na stronie https://eurojos16.wordpress.com/

Projekt dofinansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Edukacji i Nauki w ramach Programu „Doskonała nauka II”.