Konferencje

W dniach 14–15 listopada 2025 r. w Bielsku Podlaskim odbyła się IX Podlaska Ukraińska Konferencja Naukowa „Etnos ukraiński Podlasia wobec wyzwań XXI wieku”, organizowana w 20. rocznicę uchwalenia ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym.

Obrady konferencji toczyły się podczas siedmiu sesji, na których referaty wygłosiły m.in. badaczki z Instytutu Slawistyki PAN:

• Prof. dr hab. Dorota Rembiszewska, Gwara czy język? Kontrowersje wokół „języka podlaskiego” (sesja II: „Język ukraiński Podlasia – stan i próby redefinicji klasyfikacji językowej”);

• Dr hab. Ewa Golachowska, prof. IS PAN, Szkolnictwo polskie na Łotwie (sesja IV: „Mniejszości narodowe w Polsce na tle europejskim”);

• Prof. dr hab. Anna Zielińska, Biografie językowe Ukraińców (sesja V: „Historia i kultura Podlasia oraz sąsiednich regionów”, prowadzona przez prof. Dorotę Rembiszewską).

Podczas konferencji odbył się także szereg innych wydarzeń, m.in. debaty, prezentacje książek, otwarcie wystaw „Wydawnictwa ukraińskiego środowiska Podlasia pierwszej ćwierci XXI wieku” oraz „Ukraiński Zespół Pieśni i Tańca Ranok (1995–2025)”, a także koncert Zespołu Śpiewaczego „Dobryna”.

Organizator: Podlaski Instytut Naukowy.

Współorganizatorzy: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Komisja Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych PAN Oddział w Lublinie, Związek Ukraińców Podlasia, Miejska Biblioteka Publiczna w Bielsku Podlaskim.

Konferencja odbyła się dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji Rzeczypospolitej Polskiej. Jest współfinansowana ze środków Województwa Podlaskiego, przy wsparciu osób prywatnych oraz Miasta Bielsk Podlaski, Burmistrza Miasta Hajnówka, Burmistrza Miasta Siemiatycze i Wójta Gminy Bielsk Podlaski.

Dr Elżbieta Kwiecińska wzięła udział w okrągłym stole „The Future of Ukrainian Studies in Germany and the Humanities and Social Sciences in Ukraine: Agendas, Institutions, Sustainability”, wraz z prof. Tamarą Hundorową, prof. Alexandrem Wöllem oraz prof. Andrijem Portnowem. Wydarzenie było częścią konferencji „War, Migration and the Future of Ukrainian Studies”, podsumowującej 15 lat działalności programu „Prisma Ukraїna: Research Network Eastern Europe”, która odbyła się 11 listopada 2025 roku w Berlinie.

Dnia 13 listopada 2025 r. w Smochćicach / Schmochtitz na Górnych Łużycach odbyła się konferencja „Domoj do přichoda – wjacerěčna Łužica 2100: wizija. zamołwitosć. zhromadna syć”. Konferencję otworzył wykład plenarny prof. dr hab. Nicole Dołowy zatytułowany „Wot wizije k akciji: Kak rěčnu rewitalizaciju planujemy”.

Wydarzenie zostało zorganizowane w ramach projektu ZARI – Syć za serbsku rěč a regionalnu identitu, afiliowanego przy łużyckiej DOMOWINIE i finansowanego ze środków strukturalnej zmiany Saksonii. W ramach projektu prof. Nicole Dołowy wraz z dr Cordulą Ratajczak prowadzą badania w działaniu nad rewitalizacją języka górnołużyckiego.

W dniach 6–7 listopada 2025 r. dr Olha Tkachenko uczestniczyła w międzynarodowej konferencji „The Internet as a Battlefield: Cyber Threats and Disinformation in Contemporary Information Warfare” w Akademii Leona Koźmińskiego.

Dr Tkachenko reprezentowała Instytut Slawistyki PAN z referatem zatytułowanym „Challenging Russian Narratives by Ukrainian YouTubers as a Form of Decolonization and Resilience in Times of War”.

Konferencja odbyła się pod patronatem Ministerstwa Cyfryzacji Polski i zgromadziła badaczy oraz badaczki z różnych krajów, zajmujących się przestrzenią cyfrową, mediami oraz nowymi technologiami w czasach konfliktów, niestabilności politycznej i wojen – również tych informacyjnych.

29 października 2025 r. dr Aneta Strzemżalska wzięła udział w dyskusji naukowej zatytułowanej „Protest and the Impact of Soviet Memories on Current Politics”. W wydarzeniu uczestniczyły również: Ketevan Gurchiani (Ilia State University), Shugyla Kilybayeva (Al-Farabi Kazakh National University) oraz Ekaterina Korableva (Concordia University). Moderatorem rozmowy był Ivan Peshkov (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza).

Dyskusja odbyła się w ramach międzynarodowej konferencji naukowej „Mobilizing and Weaponizing Memories of Soviet Repressions” (29–31 października 2025), organizowanej przez Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego. Wydarzenie zgromadziło ponad 100 badaczek i badaczy z ponad 20 krajów – od Japonii po Alaskę. Dyskusje były żywe, inspirujące i pełne ważnych pytań dotyczących pamięci, historii i współczesnej polityki.

W ramach wydarzenia odbyły się masterclasses dla młodych badaczy z Polski i zagranicy, finansowane przez Warsaw Centre for Global History w ramach programu „Inicjatywa Doskonałości – Uniwersytet Badawczy”. 29 października uczestnicy wzięli udział w poruszającym rytuale „Przywracania Imion”, zorganizowanym przez Memoriał Polska, a następnego dnia – w wieczorze krótkich filmów artystycznych poświęconych represjom sowieckim, który odbył się w Domu Spotkań z Historią.

Konferencja została sfinansowana przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach programu „Doskonała Nauka – wsparcie dla konferencji naukowych” (KONF/SP/0014/2024/02).

W dniach 20–22 października 2025 r. kierowniczka zespołu badawczego projektu NCN SONATA-19 „Oblicza przemytu na pograniczu polsko-słowackim w latach 1918–1949”, dr Karolina Panz, oraz członkini zespołu, dr Jolanta Kruszniewska, wzięły udział w konferencji międzynarodowej pt. „Jews in Galicia: Histories, Topographies, and Texts”, organizowanej przez Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Rzeszowski i Muzeum Galicja we współpracy z Ukraińskim Uniwersytetem Katolickim we Lwowie.

Badaczki wygłosiły następujące referaty:

– dr Karolina Panz: „«To Wrest from Jewish Claws»: The Beginnings of the Project of the De-Jewification of Zakopane”;

– dr Jolanta Kruszniewska: „The Heritage of Galicia and the Smuggling Activities of Jews on the Polish-Czechoslovak Border after 1918”.

Ponadto w dniach 24–25 października br. dr Karolina Panz wzięła udział w VIII ogólnopolskiej konferencji „Komparatystyczne studia nad ludobójstwem WOJNA – MĘSKA RZECZ? Rola i los kobiet w czasie wojen”, organizowanej przez Oświęcimski Instytut Praw Człowieka i Wydział Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Dr Panz wygłosiła tam referat pt: „Matki, żony i kochanki. Kurierki, przemytniczki i meliniary – okupacyjna historia kobiet z pogranicza”.

W dniach 16–18 października 2025 r. dr Aneta Strzemżalska wzięła udział w międzynarodowej konferencji „Academic Freedom in Flux: Purpose, Beneficiaries, and Practices in the Contemporary World”. Organizatorem wydarzenia był Central Asia Program przy George Washington University oraz Center for Independent Social Research, przy wsparciu Tashkent State University of Economics (TSUE) w Taszkencie (Uzbekistan).

Podczas konferencji dr Strzemżalska wygłosiła referat pt. „Ethnography in the Shadow of Authoritarianism: Field Research in Azerbaijan”, poświęcony wyzwaniom prowadzenia badań terenowych w warunkach autorytarnych.

Celem konferencji było poszukiwanie odpowiedzi na fundamentalne pytania dotyczące istoty i funkcji wolności akademickiej: Dlaczego istnieje wolność akademicka? Komu służy?

Choć często zakłada się, że wolność akademicka rozwija się w warunkach demokracji i dobrobytu, relacje te rzadko są analizowane krytycznie. Wiele badań koncentruje się na naruszeniach praw akademickich, natomiast mniej uwagi poświęca się temu, jak naukowcy i edukatorzy podtrzymują swoją pracę w trudnych warunkach oraz jakie innowacyjne praktyki pozwalają na ochronę i realizację wolności akademickiej na świecie. Konferencja otworzyła przestrzeń do dyskusji nad różnorodnymi modelami, formami i przyszłością wolności akademickiej.

Dr Katarzyna Taczyńska przebywa obecnie na wyjeździe badawczym w Serbii. W dniach 20–22 października 2025 r. badaczka wzięła udział w corocznej konferencji zorganizowanej przez WHISC – the Women in the Holocaust International Study Center, we współpracy z ShoahLab, the Holocaust Studies Laboratory of the Institute for Philosophy and Social Theory w Belgradzie.

Tegoroczna międzynarodowa konferencja, zatytułowana „Lives Worth Living: The Untold Stories”, zgromadziła badaczy i edukatorów z Francji, Niemiec, Izraela, Włoch, Serbii, Szwecji, Stanów Zjednoczonych oraz Polski.

Dr Taczyńska zaprezentowała fragment swoich badań realizowanych w ramach projektu „Jewish, Balkan, Female: The Literature of Balkan Jewish Women as a Minority Experience” (Opus NCN, 2022/47/B/HS2/00584).

Konferencji towarzyszyła wizyta studyjna w Centrum Pamięci Staro Sajmište.

W dniach 25–27 września 2025 r. mgr Andrzej Żak uczestniczył w międzynarodowej konferencji naukowej „Annual Meeting on Phonology”, która odbywała się na University of California w Berkeley (USA).

Na konferencji mgr Żak przedstawił najnowsze badania nad wariantywnością akcentu kaszubskiego, prowadzone wspólnie z mgr Marią Bolek (UW). Zaprezentowany został poster pt. „Modeling Stress in Northern Kashubian Nominal Paradigms and Their Variability: An OT and Harmonic Grammar Approach”.

Mgr Andrzej Żak prowadzi badania w ramach grantu Preludium NCN „Korelaty akustyczne akcentu w języku kaszubskim” (2022/45/N/HS2/02855).

Prof. dr hab. Ryszard Grzesik został zaproszony jako ekspert na posiedzenie Polsko-Słowackiej Komisji Nauk Humanistycznych, której przewodniczącą była do końca września 2025 r. prof. dr hab. Joanna Goszczyńska. W ramach towarzyszącej posiedzeniu sesji „Wektor ukraiński w historii kontaktów polsko-słowackich” prof. Grzesik zapoznał zebranych ze „Spojrzeniem polskich kronikarzy [średniowiecznych] na Ruś”.

W dniach 2 i 3 października 2025 r. w ukraińskim Iwano-Frankiwsku (dawnym Stanisławowie) odbyła się sesja zorganizowana przez Centrum Studiów Mediewistycznych Karpackiego Uniwersytetu Narodowego im. Wasyla Stefanyka pt. „Від самодержця Руської землі Романа Мстиславовича до короля Русі Данила та його нащадків: людина, спільнота, держава ХІІ–XIV століть в Українській середньовічній історії” [„Od samowładcy ziemi ruskiej Romana Mścisławowicza do króla Rusi Daniela i jego spadkobierców: ludzie, wspólnota, państwo XII-XIV wieku w ukraińskiej historii średniowiecza”]. Podczas wydarzenia prof. Ryszard Grzesik wygłosił w języku polskim referat pt. „Kronika węgiersko-polska – źródło do dziejów Rusi Halickiej z pierwszej połowy XIII w.”.

Pobyt w Iwano-Frankiwsku prof. Grzesik wykorzystał również do wygłoszenia dwóch wykładów dla studentów drugiego roku studiów licencjackich historii, w których omówił dzieje Zakładu Historii Instytutu Slawistyki PAN przez pryzmat jego dorobku: „Słownika starożytności słowiańskich” oraz serii wydawniczej „Testimonia najdawniejszych dziejów Słowian”. Dzięki uprzejmości prof. Myrosława Wołoszczuka, kierownika Centrum Studiów Mediewistycznych, przy okazji konferencji odbyła się również prezentacja „węgierskiego” zeszytu „Testimoniów”.

Z kolei 11 października 2025 r. w Przemyślu prof. Ryszard Grzesik wziął udział w ogólnopolskiej konferencji „Polscy królowie a ziemia przemyska – dzieje i pamięć. W tysiąclecie koronacji Bolesława Chrobrego”, zorganizowanej przez Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej, Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Przemyślu, Parafię i Klasztor św. Antoniego OO. Franciszkanów (Reformatów) w Przemyślu oraz Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie. Podczas wydarzenia badacz z Instytutu Slawistyki PAN przedstawił referat pt. „Bolesław Chrobry i jego czasy”.