Raporty z badań Archives - Strona 7 z 11 - Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk

Dr Gabriela Augustyniak-Żmuda na wyjeździe badawczym na Podlasiu

2023-09-082023-09-07

W dniach 25.07–8.08.2023 r. dr Gabriela Augustyniak-Żmuda przebywała na kolejnym wyjeździe badawczym na Podlasiu w ramach grantu Narodowego Centrum Nauki „Różnorodność językowa w Polsce: języki kolateralne, działania na rzecz języków i konceptualizacja tożsamości zbiorowej”, realizowanego w Instytucie Slawistyki PAN pod kierownictwem dr hab. Nicole Dołowy-Rybińskiej, prof. IS PAN.

Dr Gabriela Augustyniak-Żmuda z pisarką Barbarą Goralczuk, miejscowość Mokre. Fot. z archiwum G. Augustyniak-Żmudy.

Celem wyjazdu były badania terenowe: wywiady z aktywistami i aktywistkami językowymi oraz mieszkańcami i mieszkankami Podlasia, oraz obserwacja uczestnicząca. Podczas badań nagrano ponad 980 minut rozmów, które przeprowadzono z reprezentantami różnych grup pokoleniowych (w wieku między 16 a 80 lat).

Wywiady przeprowadzono w miejscowościach: Białystok, Bielsk Podlaski, Gródek, Haćki, Hajnówka, Knorydy, Koszele, Narewka, Trześcianka, Wojnówka. Rozmowy dotyczyły obecnej sytuacji mowy „po swojemu”, wpływu podejmowanych działań na jej rzecz, kształtowania się tożsamości regionalnej, ideologii językowych, zarządzania językiem.

Dr Augustyniak-Żmuda z Tamarą Rusaczyk w miejscowości Koszele. Fot. z archiwum G. Augustyniak-Żmudy.

Wykorzystując metodę obserwacji uczestniczącej badaczka wzięła również udział w dwóch wydarzeniach plenerowych:
– w dniu 29.07: w XV Sabantuj – tatarskim święcie organizowanym w Kruszynianach,
– w dniu 6.08: w XV edycji białoruskiego festynu I tam żywuć ludzi w Rajsku.

Tatarski zespół taneczno-wokalny Buńczuk, miejscowość Kruszyniany. Fot. z archiwum G. Augustyniak-Żmudy.

Korpus dwujęzyczności czesko-niemieckiej w grancie LangGener

2023-08-01

Z przyjemnością informujemy, że do użytku badaczy oddany został korpus dwujęzyczności czesko-niemieckiej, dostępny na platformie Czeskiego Korpusu Narodowego: https://www.korpus.cz/kontext/query?corpname=jazyky_v_migraci.

Korpus może służyć do badań nad akwizycją języka i erozją językową w kontekście migracji, a w szczególności do badań nad akwizycją języka niemieckiego jako drugiego oraz nad erozją czeskiego jako pierwszego języka w Niemczech (Bawaria). Ponadto korpus można wykorzystać do dociekań nad językiem mówionym oraz zagadnieniami socjolingwistycznymi i dialektologicznymi.

Korpus obejmuje transkrypcje 16 wywiadów z 20 informatorami zarówno pochodzenia sudecko-niemieckiego, jak i niemających takiego pochodzenia. Mówcy urodzili się ok. 1955 r. i po ukończeniu 12 roku życia (uważanego za wiek krytyczny) wyjechali z Czechosłowacji. W rozmowach, które nagrano w latach 2018, 2019 i 2020 po niemiecku i czesku, respondenci opowiadają o swoich biografiach językowych w Czechach i Niemczech.

Wywiady językowo-biograficzne o łącznej długości 27,5 godziny zebrano w ramach międzynarodowego grantu przyznanego Instytutowi Slawistyki PAN oraz Uniwersytetowi w Ratyzbonie przez Narodowe Centrum Nauki (nr projektu: 2016/23/G/HS2/04369) oraz Deutsche Forschungsgemeinschaft (nr projektu HA 2659/9-1). Celem projektu „Language across Generations: Contact Induced Change in Morphosyntax in German-Polish Bilingual Speech“ (LangGener) było zbadanie i typologizacja zjawisk kontaktu językowego w dwóch pokoleniach osób dwujęzycznych, mówiących po polsku i po niemiecku. Podprojekt niemiecko-czeski obejmował dwie grupy osób dwujęzycznych należące do tego samego pokolenia – repatriantów i migrantów. W transkryptach wywiadów zidentyfikowano, otagowano oraz zinterpretowano ilościowo zjawiska kontaktu i izolacji językowej. Oprócz replikacji materiałowych i strukturalnych, które sklasyfikowano według ich charakteru składniowego, otagowano także przełączania kodu, nietypowy szyk składniowy, autokorekty i inne odchylenia od baseline danego języka.

Zachęcamy do korzystania z korpusu!

Dwoje stypendystów programu NAWA „Polonista” w Instytucie Slawistyki PAN

2023-07-242023-07-21

Z przyjemnością informujemy, że w ramach piątej edycji programu Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej POLONISTA w Instytucie Slawistyki PAN realizowane będą dwa projekty:

Od 1 września br. do 29 lutego 2024 r. dr Vadzim Shkliaryk z Białorusi będzie realizował w IS PAN projekt „Mało znane teksty polsko-białoruskie w rękopisach z XVIII wieku: opis językowy w kontekście dialektologii historycznej”. Opiekunką merytoryczną projektu z ramienia Instytutu będzie prof. Alena Rudenka.

Z kolei doc. dr Olena Pelekhata z Ukrainy od 1 kwietnia do 30 września 2024 r. realizować będzie w Instytucie projekt pt. „Wpływ ideologii językowych na wartość języka polskiego i polskiej tożsamości”. Opiekunką projektu będzie dr Gabriela Augustyniak-Żmuda.

Poniżej prezentujemy sylwetki stypendystów programu NAWA „Polonista” oraz projekty, które realizować będą w ramach stypendium:

Czytaj dalej

Silna reprezentacja IS PAN na XIX International Conference on Minority Languages w Carmarthen

2023-07-072023-07-07

W dniach 20-24 czerwca 2023 r. odbyła się XIX edycja najważniejszej konferencji dotyczącej języków mniejszościowych: International Conference on Minority Languages, która organizowana jest co dwa lata w różnych miejscach na świecie. Tym razem konferencja została zorganizowana przez University of Wales Trinity Saint David i miała miejsce w Carmarthen, w Walii.

Z Instytutu Slawistyki PAN w konferencji wzięło udział 5 osób. Cztery z nich: dr hab. Nicole Dołowy-Rybińska, prof. IS PAN, dr Maciej Mętrak, dr Gabriela Augustyniak-Żmuda oraz mgr Kamil Czaiński pojechali w ramach grantu NCN SONATA BIS Nicole Dołowy-Rybińskiej „Różnorodność językowa w Polsce: języki kolateralne, działania na rzecz języków i konceptualizacja tożsamości zbiorowej” i przedstawili trzy referaty. Pierwszego dnia konferencji prof. Nicole Dołowy-Rybińska w prezentacji „Ethnolinguistic vitality of contested languages of Poland: challenges for language revitalization” opowiedziała o badaniach referencyjnych etnolingwistycznej żywotności przeprowadzonych w pięciu regionach Polski: na Podlasiu, Podhalu, Mazurach, Śląsku i Kaszubach. Drugiego dnia konferencji dr Maciej Mętrak i mgr Kamil Czaiński w referacie „Ideological aspects of language emancipation – the case of Silesian in Poland” w oparciu o pogłębione wywiady przeprowadzone na Śląsku przedstawili różne podejścia do standaryzacji śląskiego. Trzeciego dnia konferencji dr Gabriela Augustyniak-Żmuda w prezentacji „Language management and linguistic attitudes of the indigenous people of eastern Poland” przedstawiła sytuację językową i kwestie zarządzania językiem na Podlasiu.

Reprezentacja IS PAN podczas ICML 2023. Od lewej: mgr Sara Mičkec, mgr Kamil Czaiński, prof. Nicole Dołowy-Rybińska, dr Maciej Mętrak i dr Gabriela Augustyniak-Żmuda. Fot. archiwum prywatne.

W XIX ICML udział wzięła też doktorantka „Interdyscyplinarnych doktoranckich studiów humanistycznych: pogranicza, mniejszości, migracje w perspektywie socjolingwistycznej” (Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój 2014–2020, Działanie 3.2 Interdyscyplinarne Programy Studiów Doktoranckich), mgr Sara Mičkec [Mitschke]. Opowiedziała ona o polityce językowej w mieszanych językowo, górnołużycko-niemieckich rodzinach na Górnych Łużycach w Niemczech (referat: „A family language policy perspective towards language ideologies and practices regarding Upper Sorbian”).

Prof. Nicole Dołowy-Rybińska wraz z dr Claudią Sorią z Istituto di Linguistica Computazionale „Antonio Zampolli” (ILC) – CNR przedstawiły także wyniki projektu badawczego prowadzonego w ramach współpracy BWZ między Polską Akademią Nauk i Narodowym Centrum Badań Naukowych we Włoszech. Ich prezentacja „Perception of Italy and Poland as multilingual countries” odnosiła się do ankiety, którą badaczki przeprowadziły w 2022 roku wśród mieszkańców Włoch i Polski, dotyczącej postrzegania przez nich wielojęzyczności w tych krajach.

Dr Nataliia Zaika na pobycie badawczym w IS PAN

2023-07-04

Dr Nataliia Zaika, naukowczyni Ukraińskiej Fundacji Językowo-Informatycznej Narodowej Akademii Nauk Ukrainy, została laureatką programu dofinansowania pobytów badawczych naukowców z Ukrainy w Instytucie Slawistyki PAN.

Pobyt dr Zaiki realizowany będzie w ramach współpracy Polskiej Akademii Nauk oraz Narodowej Akademii Nauk Ukrainy, w terminie od 1 lipca do 31 grudnia 2023 r.

Od października 2022 r. dr Nataliia Zaika prowadzi w Instytucie Slawistyki PAN kursy języka ukraińskiego dla Polaków, w których czynny udział wzięło już 70 osób. W ramach pobytu badawczego w Instytucie naukowczyni planuje kontynuować prowadzenie kursów języka ukraińskiego jako obcego. Zajęcia dydaktyczne będą częścią badań nad opracowaniem metodologicznych i lingwistycznych podstaw badania dwóch blisko spokrewnionych języków słowiańskich (polskiego i ukraińskiego). Będą też służyć zebraniu materiału niezbędnego do zestawienia i opracowania tablic gramatycznych dla odmiany ukraińskich rzeczowników, przymiotników, liczebników, zaimków i czasowników (w porównaniu z językiem polskim).

Dr Zaika od marca do czerwca 2023 r. realizowała w IS PAN grant Fundacji Kościuszkowskiej “Freedom starts with your mind”, pt. „Zasoby Narodowej bazy słownikowej Ukrainy w nauczaniu języka ukraińskiego jako obcego”. Opiekunami dr Zaiki z ramienia Instytutu Slawistyki PAN są dr Gabriela Augustyniak-Żmuda i dr Roman Tymoshuk.

Mgr Nina Boichenko na konferencji w Kazachstanie (POWER)

2023-06-28

W dniach 24–26 kwietnia 2023 r. mgr Nina Boichenko, doktorantka w IS PAN, uczestniczyła w konferencji “Law, Media, Society, Politics and Geo-Economics in the Changing Landscape of Eurasia”, zorganizowanej przez Wydział Prawa i Nauk Społecznych Uniwersytetu Süleymana Demirela we współpracy z Policy Perspectives Foundation (Indie), Ala-Too International University (Kirgistan), KIMEP University i M. Narikbayev KazGUU University (Kazachstan). Wydarzenie miało miejsce w Uniwersytecie Suleymana Demirela w mieście Kaskelen, w regionie Almaty, w Kazachstanie.

Mgr Nina Boichenko podczas wystąpienia. Fot.: archiwum prywatne N. Boichenko.

Mgr Nina Boichenko wzięła udział w panelu “International Relations, Migration, Collaboration, and Education”, podczas którego wygłosiła referat pt. “Namyok as a communication contradiction on the Polish-Belarusian migration route”, przedstawiający wyniki jej socjolingwistycznych badań przy kryzysie humanitarnym na polsko-białoruskiej granicy oraz zaprezentowała działalność grupy Badaczki i Badacze na Granicy (BBnG). Mgr Boichenko opowiedziała o nowych modelach współpracy akademickiej, polegających na oddolnym (co znaczy również – elastycznym i szybkim) łączeniu się w sieci badawcze w reakcji na kryzys humanitarny oraz zaprosiła uczestników i uczestniczki konferencji do wspólnego namysłu nad tym, czy nauka może i ma być zaangażowana społecznie i politycznie.

Mgr Boichenko podczas konferencji. Fot.: archiwum prywatne N. Boichenko.

„Śmiech podczas wojny” – dr Orest Semotiuk na warsztatach i wykładach (POLONEZ BIS)

2023-06-15

31 maja 2023 r. dr Orest Semotiuk poprowadził online warsztaty zatytułowane „Jak analizować karykatury polityczne”. Wydarzenie zostało zorganizowane przez Centrum Solidarności Dziennikarskiej Narodowego Związku Dziennikarzy Ukrainy. Więcej informacji na temat warsztatów znaleźć można na stronie Organizatora.

Dr Semotiuk podczas wykładu online. Fot. archiwum prywatne O. Semotiuka.

2 czerwca na zaproszenie Szwedzkiej Agencji ds. Sytuacji Nadzwyczajnych (MSB) dr Semotiuk wygłosił wykład online pt. „Humor jako broń wojenna”.

Prezentacja dr. Semotiuka. Fot. archiwum prywatne O. Semotiuka.

Z kolei w dniach 7-10 czerwca dr Semotiuk przebywał w Brnie na 16. Kongresie Międzynarodowego Towarzystwa Etnologii i Folkloru (SIEF) “Living Uncertainty”, zorganizowanym przez Uniwersytet Masaryka. W Kongresie wzięło udział około 800 uczestników, a jego program liczył 100 paneli obejmujących kilkanaście obszarów tematycznych – od achitektury po religię. Dr Semotiuk wystąpił na panelu “Heritage as resistance – looking forward to cultural recovery”, podczas którego wygłosił wystąpienie zatytułowane “Superhero vs. butcher: Zelensky & Putin in political cartoons on Russian aggression”.

Dr Semotiuk podczas wystąpienia w Brnie. Fot. archiwum prywatne O. Semotiuka.

Dr Orest Semotiuk realizuje w IS PAN projekt „Śmiech podczas wojny: rosyjska agresja w Ukrainie w karykaturach politycznych i memach” w ramach programu POLONEZ BIS Narodowego Centrum Nauki.

Prof. Helena Krasowska na wykładach w Bukareszcie (Erasmus+)

2023-06-13

W dniach 22-26 maja 2023 r. dr hab. Helena Krasowska, prof. IS PAN przeprowadziła w ramach programu Erasmus+ wykłady w Departamencie Języków i Literatur Słowiańskich Uniwersytetu w Bukareszcie.

Prof. Krasowska podczas pobytu w Bukareszcie. Fot. z archiwum H. Krasowskiej.

Wykłady prof. Heleny Krasowskiej dotyczyły problematyki mniejszości polskiej na Bukowinie. Nie zabrakło tematyki innych grup etnicznych i narodowych, które mieszkają na Bukowinie, takich jak: Staroobrzędowcy, Ukraińcy, Huculi. Prof. Krasowska przybliżyła również studentom podział gwar i dialektów w Polsce, opierając się o projekt prof. Haliny Karaś „Dialekty i gwary polskie. Kompendium internetowe”. Dyskusja toczyła się również wokół języków mniejszościowych, języka regionalnego w Polsce. W trakcie wykładów odbywały się także liczne dyskusje na temat języka ukraińskiego w świecie, jego roli i funkcji wśród uchodźców.

Bukareszt. Fot. z archiwum H. Krasowskiej.

Współpraca z Uniwersytetem w Bukareszcie trwa od wielu lat, a wykłady prowadzone w ramach programu Erasmus+ pozwalają studentom na rozwijanie swoich umiejętności i wiedzy na temat mniejszości narodowych i etnicznych w świecie.

Wizyta dr hab. Nicole Dołowy-Rybińskiej, prof. IS PAN we Flensburgu (Erasmus +)

2023-06-052023-06-05

W dniach 24-28 maja 2023 roku dr hab. Nicole Dołowy-Rybińska, prof. IS PAN przebywała we Flensburgu, w Niemczech w ramach programu Erasmus +. Celem wizyty było nawiązanie bliższej współpracy z dwiema instytucjami: European Center for Minority Issues (https://www.ecmi.de/) oraz Europa-Universität Flensburg, zwłaszcza z Instytutem Studiów Fryzyjskich i Badań Mniejszościowych (Institute for Frisian Studies and Minority Research).

Craig Willis, Nicole Dołowy-Rybińska i Sergiusz Bober w ECMI. Fot. ECMI

Dwa pierwsze dni pobytu we Flensburgu prof. Nicole Dołowy-Rybińska spędziła z partnerami z European Center for Minority Issues. Wraz z dr. Sergiuszem Bobrem i Craigiem Willisem z oddziału Polityki i Społeczeństwa Obywatelskiego (Politics and Civil Society Cluster) pracowali nad projektem networkingowym, który wkrótce zostanie złożony w ramach programu Horyzont Europa.

Kolejne trzy dni poświęcone były pracy nad projektem książki dotyczącej zagrożonych języków Europy. Prof. Nils Langer z Uniwersytetu we Flenburgu, wraz z prof. Jeffreyem P. Williamsem z Texas Tech University zorganizowali dwudniowe warsztaty (https://www.uni-flensburg.de/kurs/conference-on-endangered-languages), w ramach których kilkanaście osób przedstawiło swoje pomysły na rozdział reprezentujący wybraną grupę posługującą się zagrożonym językiem. Prof. Dołowy-Rybińska reprezentowała przypadek Łużyc i języków górno- i dolnołużyckiego. W swojej prezentacji opowiedziała o przyczynach odchodzenia od używania języków łużyckich, a także o historii działań rewitalizacyjnych i obecnie prowadzonych projektach. Na podstawie 23 biografii językowych zebranych w ramach projektu SMiLE (Sustaining Minoritized Languages in Europe: https://folklife.si.edu/smile/sorbian/upper-sorbian) opowiedziała o ideologiach i postawach językowych, które obecnie najbardziej utrudniają skuteczną rewitalizację języków łużyckich. Spotkanie zakończyło się całodniową rowerową wycieczką po wyspie Föhr, gdzie mieszkają osoby posługujące się językiem północnofryzyjskim.

Prezentacja o językach łużyckich we Flensburgu. Fot. Ghil’ad Zuckermann.

Wizyta we Flensburgu pozwoliła wzmocnić obecną i przyszłą współpracę IS PAN z instytucjami niemieckimi, a także lepiej poznać sposób ich pracy oraz tematy badawcze, którymi się zajmują.

Wycieczka zwiedzanie północnofryzyjskiego cmentarza. Fot. Nils Langer.

Pracowniczki IS PAN na wyjazdach w ramach programu Erasmus+

2023-06-01

Dr Małgorzata Kasner w Centrum Polonistycznym Uniwersytetu Wileńskiego

W dniach 8–12 maja 2023 r. dr Małgorzata Kasner odbyła w ramach programu Erasmus+ cykl seminariów i konsultacji dla studentów I-III roku polonistyki na zaproszenie Centrum Polonistycznego Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Wileńskiego (Vilniaus universiteto Polonistikos centras, Vilnius, Lietuva). Tematyka spotkań nawiązywała do problematyki kultury pamięci współczesnego Wilna, przedstawionej przez dr Kasner w ramach projektu Erasmus+ w roku 2022.

Fot.: Archiwum Centrum Polonistycznego Uniwersytetu Wileńskiego.

Tegoroczne zajęcia objęły dwa bloki zagadnień: pierwszy z nich został poświęcony transmisji pamięci o mieście i w mieście (w 700-lecie Wilna); drugi dotyczył międzygeneracyjnej i międzykulturowej transmisji pamięci o Wilnie na przykładzie wybranych tekstów Czesław Miłosza, Tomasa Venclovy, Josifa Brodskiego i Vaidotasa Daunysa. Dzięki tym spotkaniom studenci i pracownicy wileńskiego Centrum Polonistycznego mieli okazję zapoznać się z polskim i litewskim dorobkiem naukowym na temat kluczowego dla kultury pamięci Wilna problemu transmisji pamięci, a także poznać praktyczne zastosowanie wymienionej kategorii badawczej w kontekście studiów miejskich.

Dr Angelika Zanki z wizytą w Zagrzebiu

Wydział Nauk Humanistycznych w Zagrzebiu. Fot.: A. Zanki.

W dniach 22–26 maja br. dr Angelika Zanki odwiedziła w ramach programu Erasmus+ Wydział Nauk Humanistycznych i Społecznych w Zagrzebiu (Chorwacja). Podczas pobytu miała możliwość bliższego przyjrzenia się pracy kadry naukowo-dydaktycznej wydziału i odbyła spotkania na temat najnowszych badań dotyczących emigrantów chorwackich w Ameryce Południowej. Zebrała także materiały do kolejnych publikacji naukowych, jak również zaplanowała dalszą współpracę z instytucją przyjmującą.