Profesor Leszek Bednarczuk (1936–2025)

Dnia 2 listopada 2025 r. zmarł ceniony badacz, wybitny lingwista – Profesor Leszek Bednarczuk. Jego odejście jest niepowetowaną stratą dla polskiej i światowej nauki o języku.

Profesor Leszek Bednarczuk przez większość kariery zawodowej był związany z Wyższą Szkołą Pedagogiczną, następnie z Akademią Pedagogiczną (obecnie Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie). Był aktywnym członkiem licznych gremiów naukowych, m.in. Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, Komitetu Językoznawstwa PAN oraz Polskiej Akademii Umiejętności.

Profesor Bednarczuk aktywnie uczestniczył w życiu naukowym. Jego prace kontynuowały myśl naukową Tadeusza Milewskiego, koncentrując się na problematyce językoznawstwa indoeuropejskiego – w tym rzadko badanych w polskiej lingwistyce języków celtyckich i albańskiego. Pozostawił po sobie imponujący dorobek naukowy, obejmujący ponad dwieście artykułów i recenzji oraz kilkanaście monografii, m.in. Językowy obraz Wielkiego Księstwa Litewskiego (2010), Celtic and Other Indo-European Languages (2016), Początki i pogranicza polszczyzny (2018). Był redaktorem lub współredaktorem licznych prac zbiorowych takich jak Języki indoeuropejskie, t. I–II (1986-1988), Dzieje Słowian w świetle leksyki. Pamięci Profesora Franciszka Sławskiego (2002) czy Językoznawstwo historyczne i typologiczne. W 100-lecie urodzin Profesora Tadeusza Milewskiego (2008).

Profesor Bednarczuk przez wiele lat współpracował z Instytutem Slawistyki PAN, przede wszystkim z badaczami krakowskiej filii Instytutu. Był ich stałym konsultantem, a także recenzentem większości tomów Słownika prasłowiańskiego. Pod jego redakcją naukową ukazał się tom prac zebranych Prof. Franciszka Sławskiego pt. Słowotwórstwo, słownictwo i etymologia słowiańska (2011). Wraz z Mariolą Jakubowicz (IS PAN) był redaktorem Polskiego słownika etymologicznego Witolda Mańczaka (2017).

Tom prac zebranych Profesora Bednarczuka pt. Ze słownictwa i etymologii polskiej, pod redakcją prof. Marioli Jakubowicz, niebawem ukaże się w wydawnictwie Lexis.

Uroczystości pogrzebowe rozpoczną się Mszą Świętą, która zostanie odprawiona 6 listopada o godzinie 11:00 w Bazylice Karmelitów przy ul. Karmelickiej 19 w Krakowie. Dalsza część ceremonii odbędzie się o godzinie 13:00 na Cmentarzu Bronowice (Pasternik).

Rodzinie, Bliskim i Przyjaciołom Profesora Leszka Bednarczuka składamy wyrazy głębokiego współczucia.

Prof. Dorota Pazio-Wlazłowska na Uniwersytecie Preszowskim

Od 16 do 20 października 2025 r. dr hab. Dorota Pazio-Wlazłowska, prof. IS PAN gościła w ramach programu Erasmus+ Staff Mobility for Teaching w Instytucie Rusycystyki na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Preszowskiego w Preszowie. Prof. Pazio-Wlazłowska poprowadziła zajęcia dla studentów filologii rosyjskiej poświęcone słowiańskiej aksjosferze ze szczególnym uwzględnieniem konceptu rodzina. Przybliżyła słuchaczom metodologię wypracowaną w ramach międzynarodowego konwersatorium Językowo-kulturowy obraz świata Słowian i ich sąsiadów na tle porównawczym (EUROJOS) oraz zaprezentowała opracowywany w jego ramach Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów, którego inicjatorem i redaktorem naczelnym był prof. dr hab. Jerzy Bartmiński, twórca lubelskiej szkoły etnolingwistycznej. Poruszana problematyka spotkała się z dużym zainteresowaniem zarówno wśród studentów, jak i pracowników naukowych Instytutu, dając nadzieję na nawiązanie ścisłych kontaktów w zakresie badań aksjolingwistycznych i szerokie włączenie się słowackich etnolingwistów w działania podejmowane w ramach konwersatorium.

Prof. Dorota Pazio-Wlazłowska przed Wydziałem Filozoficznym Uniwersytetu Preszowskiego. Fot. archiwum prywatne.
Wykład dla studentów Instytutu Rusycystyki. Fot. Dr Gabriela Turisová.

„Ziemie” z nominacją do Nagrody Literackiej JANTAR

Z radością informujemy, że książka „Ziemie. Historie odzyskiwania i utraty” (Wydawnictwo RN) dr hab. Karoliny Ćwiek-Rogalskiej, prof. IS PAN, została nominowana do Nagrody Literackiej Marszałka Województwa Zachodniopomorskiego JANTAR.

Na liście zgłoszeń do VI edycji konkursu znalazło się 27 książek, spośród których wyłoniona została finałowa piątka.

Laureat konkursu otrzyma nagrodę finansową oraz bursztynową statuetkę. Gala finałowa, na której ogłoszone zostanie nazwisko zwycięzcy, odbędzie się 29 listopada o godz. 18:00 w Książnicy Pomorskiej. Uroczystość poprzedzi zaplanowane na godz. 14:00 spotkanie autorskie z nominowanymi.

Serdecznie gratulujemy i trzymamy kciuki!

Kolejna promocja „Testimoniów” w Poznaniu

Dnia 23 października 2025 r. w poznańskiej siedzibie Instytutu Slawistyki PAN odbyła się kolejna promocja wydawnictwa: Testimonia najdawniejszych dziejów Słowian, seria łacińska, t. 3: Średniowiecze, z. 1a Narracyjne źródła węgierskie. Pisarze z wieku XI-XIV (kroniki, rocznik, hagiografia), wyd. Barbara Grunwald-Hajdasz, Ryszard Grzesik, Anna Kotłowska, Wojciech Mądry, Adrien Quéret-Podesta, Instytut Slawistyki PAN, Poznań-Warszawa 2024, ss. 632; Testimonia najdawniejszych dziejów Słowian, seria łacińska, t. 3: Średniowiecze, z. 1b Narracyjne źródła węgierskie. Pisarze z wieku XI-XIV (słownik), wyd. Barbara Grunwald-Hajdasz, Ryszard Grzesik, Anna Kotłowska, Wojciech Mądry, Adrien Quéret-Podesta, Instytut Slawistyki PAN, Poznań-Warszawa 2024, ss. 448, nlb. 16.

Na początku prof. dr hab. Ryszard Grzesik poinformował o udziale obu tomów w wystawie książek slawistycznych towarzyszącej XVII Ekstraordynaryjnemu Międzynarodowemu Kongresowi Slawistycznemu w Paryżu oraz o promocji z okazji sesji poświęconej postaciom władców halickich w XIII w., która odbyła się na początku października 2025 r. w Iwano-Frankiwsku (dawnym Stanisławowie).

Następnie dr Wojciech Mądry przypomniał sylwetkę dr. (później doc.) Wincentego Swobody, który wraz z obecną wśród publiczności dr Aliną Brzóstkowską przygotowywał pierwsze zeszyty serii greckiej, pozostając aktywnym aż do swojej przedwczesnej śmierci w 2000 r.

Mgr Barbara Grunwald-Hajdasz spojrzała na tomy z punktu widzenia ewolucji układu typograficznego serii, dzieląc się refleksjami nt. wyzwań, jakie niesie publikacja w formie elektronicznej.

Na zakończenie prof. Ryszard Grzesik zapoznał zebranych z przygotowywanym dodatkowym tomem suplementów, zawierającym materiały, które nie znalazły się w opublikowanym „zeszycie węgierskim”, natomiast dr Adrien Quéret-Podesta przedstawił plany opracowania kolejnego tomu Testimoniów serii łacińskiej, grupującego źródła wczesnośredniowieczne.

Spotkanie wokół najnowszego numeru „Literatury na Świecie”

Serdecznie zapraszamy na wieczór literacki wokół wyszehradzkiego numeru „Literatury na Świecie”, który odbędzie się 4 listopada 2025 r. o godz. 18.00 w Węgierskim Instytucie Kultury w Warszawie (ul. Moniuszki 10).

Rozmowę z literaturoznawcami prof. Joanną Goszczyńską i prof. Zoltánem Némethem poprowadzi redaktorka czasopisma Karolina Wilamowska.

Serdecznie zapraszamy!

Organizatorami wydarzenia są: Instytut Liszta – Węgierski Instytut Kultury w Warszawie oraz Instytut Słowacki w Warszawie.

Wykład dr Ewy Wróblewskiej-Trochimiuk w Zagrzebiu

Dnia 4 listopada 2025 roku o godz. 13.00 w Bibliotece Instytutu Etnologii i Folkloru w Zagrzebiu odbędzie się wykład dr Ewy Wróblewskiej-Trochimiuk pt. „Polityki widzialności i dyskomfort porównania. Obrazy i protesty w Chorwacji i Serbii”.

Nasza badaczka od wielu lat współpracuje z Instytutem Etnologii i Folkloru.

Wykład organizowany jest w ramach projektu „Normalność i dyskomfort: podejścia folklorystyczne i interdyscyplinarne”, finansowanego przez Unię Europejską – NextGenerationEU.

Zapraszamy!

Ukraiński wtorek z dr. Igorem Szczupakiem

Zapraszamy na kolejne seminarium z cyklu „Ukraińskie wtorki”, które odbędzie się 4 listopada 2025 r. w godz. 17.00–18.30 online, na platformie Zoom.

Link do spotkania dostępny jest za pośrednictwem sekretariatu: sekretariat@ispan.edu.pl.

Gościem spotkania będzie dr Igor Szczupak, który wygłosi wykład pt. „Ukraińscy i polscy ratownicy Żydów w czasie Holokaustu (na terenie Galicji Wschodniej)”.

Streszczenie:

Holokaust jest jednym z najlepiej zbadanych zjawisk historycznych, zarówno pod względem liczby odkrytych i opublikowanych źródeł historycznych, jak i opublikowanej literatury historycznej. Jednak kwestia ratowania Żydów podczas II wojny światowej pozostaje jednym z najsłabiej opracowanych zagadnień w historiografii Holokaustu.

Zagłada Żydów dokonana przez nazistowskie Niemcy w okupowanej Galicji Wschodniej w latach 1941–1944 miała swoją specyfikę w porównaniu z innymi okupowanymi jednostkami administracyjno-terytorialnymi Ukrainy. W „trójkącie ukraińsko-polsko-żydowskim” – głównych społeczności narodowych Galicji Wschodniej – panowały również szczególne warunki, które wpływały na możliwości i motywacje ratowania Żydów.

Podczas wykładu badacz przedstawi wybrane źródła dotyczące historii ratowania Żydów w Galicji Wschodniej oraz omówi motywy, które leżały u podstaw decyzji o niesieniu pomocy Żydom w ekstremalnych warunkach, zagrażających ich życiu i życiu ich bliskich. Zostanie również przedstawiona reakcja niemieckich władz okupacyjnych na akcje ratunkowe ludności nieżydowskiej. Analiza indywidualnych historii ocalenia pomoże ukazać „ludzki wymiary” czynu Sprawiedliwych wśród Narodów Świata i innych osób niosących pomoc.

Pracownicy Zakładu Historii IS PAN na XXIV Balcanicum

W dniach 24–25 października 2025 r. na poznańskim Morasku, w siedzibie Wydziału Historii UAM, odbyło się doroczne XXIV Balcanicum – w tym roku poświęcone tematowi: „Grecy i Grecja w polityce oraz kulturze Europy Południowo-Wschodniej”. Jak co roku, w obradach uczestniczyli pracownicy Zakładu Historii Instytutu Slawistyki PAN, będący zarazem członkami Komisji Bałkanistyki przy Oddziale PAN w Poznaniu.

Dr Adrien Quéret-Podesta wygłosił wspólnie z dr hab. Anną Kotłowską, prof. UAM, byłą pracownicą Instytutu Slawistyki PAN współpracującą z naukowcami Instytutu przy kilku projektach badawczych, referat pt. „Dokument fundacyjny króla Stefana I dla klasztoru w Veszprémvölgy: analiza filologiczno-historyczna”, w którym przedstawiono analizę greckojęzycznego dokumentu fundacyjnego dla bazylianek z Veszprémvölgy. Dokument ten – w oryginale greckim, tłumaczeniu łacińskim z 1109 r. oraz w przekładzie polskim prof. Anny Kotłowskiej – znajdzie się w tomie suplementów do tomu węgierskiego „Testimoniów najdawniejszych dziejów Słowian”.

Z kolei prof. dr hab. Ryszard Grzesik omówił zapiskę Rocznika kapituły krakowskiej w referacie pt. „Imperator intrat Hungariam czyli kto wkroczył na Węgry w 1172 r.” wysuwając hipotezę, że był to wracający z Bizancjum Béla III.

Sesji naukowej jak zwykle towarzyszyły ożywione dyskusje – zarówno w trakcie paneli, jak i w kuluarach.

Dr Adrien Quéret-Podesta i prof. Ryszard Grzesik podczas XXIV Balcanicum. Fot. dr Jerzy Hatłas.

Wizyta studyjna prof. Nicole Dołowy w Niderlandach

Prof. dr hab. Nicole Dołowy przebywała na Uniwersytecie w Groningen w dniach 20–26 października 2025 r. w ramach wizyty studyjnej BWZ. Podczas pobytu w Niderlandach zapoznała się z osobami pracującymi na Wydziale Wielojęzyczności i prowadzonymi przez nie badaniami.

Na otwartym seminarium prof. Dołowy wygłosiła wykład pt. „New Angles on  Ethnolinguistic Vitality: Insights from the Study on Poland’s Collateral Language Communities”, w którym zaprezentowała wyniki badań prowadzonych w ramach grantu NCN Sonata bis „Różnorodność językowa w Polsce”.

Jeden dzień wizyty prof. Nicole Dołowy poświęciła na odwiedzenie Mercator European Research Centre on Multilingualism and Language Learning w Leeuwarden. Wraz z dr Jelske Dijkstrą, menadżerką projektów w Mercator, omawiały przyszłe badania naukowe i współpracę. Prof. Dołowy wygłosiła tam wykład „Planning a Minority Language Revitalisation: The Case of Upper Sorbian in Germany” i opowiedziała o badaniach prowadzonych w ramach projektu ZARI – Syć za serbsku rěč a regionalnu identitu, z którym jest związana od 2022 roku.

Na koniec pobytu w Niderlandach prof. Nicole Dołowy odbyła kilka spotkań na Uniwersytecie w Amsterdamie, gdzie zapoznała się z prowadzonymi tam badaniami socjolingwistycznymi.

Prof. Nicole Dołowy i dr Jelske Dijkstra w Mercator European Research Centre on Multilingualism and Language Learning (Leeuwarden). Fot. dr Suzanne Dekker.
Wykład prof. Nicole Dołowy na Uniwersytecie w Groningen. Fot. dr Joanna Chojnicka.
Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk

Korzystając z witryny wyrażasz zgodę na używanie tzw. ciasteczek (cookies), zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki. Polityka prywatności

The cookie settings on this website are set to "allow cookies" to give you the best browsing experience possible. If you continue to use this website without changing your cookie settings or you click "Accept" below then you are consenting to this.

Close