Przez tydzień, od 20 października, gości w Instytucie Slawistyki PAN dr Martina Ireinová z Zakładu Dialektologii Instytutu Języka Czeskiego Akademii Nauk Republiki Czeskiej (dialektologického oddělení Ústavu pro jazyk český AV ČR) w Brnie.

To już kolejna wizyta tej badaczki, zajmującej się geografią lingwistyczną, która współpracuje z prof. dr hab. Dorotą Rembiszewską.

Tym razem naukowczyni z Republiki Czeskiej przyjechała, by zaprezentować kolejny tom „Atlasu języka czeskiego” (w druku) oraz podzielić się informacjami na temat realizacji projektu dotyczącego wykorzystania metod geoinformatycznych w tworzeniu atlasów gwarowych.

Ponadto dr Ireinovej zostaną przekazane materiały z notatkami z badań terenowych w Kotlinie Kłodzkiej, prowadzone w latach pięćdziesiątych XX wieku i sporządzone przez prof. dr. hab. Janusza Siatkowskiego podczas eksploracji gwar czeskich.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

16 października 2025 r. w Studiu Koncertowym Polskiego Radia im. Witolda Lutosławskiego w Warszawie odbyło się uroczyste wręczenie decyzji o wpisie na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz do Krajowego rejestru dobrych praktyk.

Na uroczystość zaproszono dwie profesorki z Instytutu Slawistyki PAN. Prof. dr hab. Helena Krasowska towarzyszyła zespołom folklorystycznym z Dolnego Śląska, z którymi współpracuje w ramach Bukowińskiego Festiwalu Nauki – na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wpisano tradycje Górali Czadeckich oraz wesele Górali Bukowińskich.

Prof. dr hab. Dorota Rembiszewska natomiast wspiera działania depozytariusza gwary warmińskiej, Łukasza Rucha, który podczas gali został uhonorowany Odznaką „Zasłużony dla Kultury Polskiej”.

Krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego stanowi ważny rejestr tradycji, przekazów ustnych i zwyczajów charakterystycznych dla poszczególnych regionów Polski. Lista ta jest systematycznie rozszerzana i aktualizowana.

W dniach 1–9 października 2025 roku zespół projektu „W ciągłym ruchu. Rzecz o globalnej migracji” w składzie: dr hab. Agnieszka Ayşen Kaim, prof. IS PAN, dr Kinga Capik i mgr Katarzyna Sosnowska-Gizińska, przebywał w Turcji: w Ankarze i w Stambule. Badaczki prowadziły i dokumentowały widowiska oraz warsztaty.

3 października o godz. 18.00 w Ankarze, w Muzeum Kulturowego Dziedzictwa Niematerialnego SOKÜM (z ramienia Tureckiego Komitetu ds. UNESCO), odbył się koncert narracyjny pt. „Wędrowcy i ich pieśni”. Wydarzenie zostało zorganizowane przy dodatkowym wsparciu finansowym Ambasady RP w Ankarze.

Na scenie wystąpił polski multiinstrumentalista Jacek Hałas, grający na lirze korbowej, akordeonie i fletach. Ze strony tureckiej wziął udział duet turecko-irański: Ador Hooyar (irański mistrz tamburu, dafu i pieśniarz) i turecka wokalistka Işık Aytaç, a także Agnieszka Ayşen Kaim jako opowiadaczka. Scenariusz widowiska został oparty na losach Adama Mickiewicza, który w 1855 roku, przed śmiercią, znalazł się w Stambule (gdzie zmarł). Narracja obejmowała odwróconą wędrówkę poety-emigranta – od śmierci po dzieciństwo.

Druga odsłona koncertu narracyjnego miała miejsce 5 października o godz. 16.00 w klubie literackim MINOA PERA na Beyoğlu w Stambule. Wydarzenie zostało zrealizowane dzięki wsparciu finansowemu Konsulatu Generalnego RP w Stambule, a w szczególności dzięki staraniom konsula Piotra Firlusa i wicekonsul Joanny Szymańskiej.

Do pierwotnego składu muzyków dołączył perkusista Faysal Macit. Lokalizacja koncertu okazała się symboliczna – w 170. rocznicę śmierci Mickiewicza – bowiem właśnie niedaleko stąd w 1855 roku przechodził żałobny kondukt, odprowadzający trumnę wieszcza od kościoła św. Antoniego na Perze, w dół prosto do portu. Nieopodal znajduje się także dzielnica, w której pomieszkiwał wieszcz. Ciekawostką jest, że zachowała ona swój wieloetniczny charakter. Na ulicy Tatlı Badem Sokak (ulica Słodkich Migdałów) mieści się obecnie Muzeum Adama Mickiewicza, podlegające Muzeum Sztuk Tureckich i Muzułmańskich.

Dzięki gościnności polskiej placówki dyplomatycznej w Ankarze i wsparciu organizacyjnemu udzielonemu przez Pierwszego Radcę Ambasady Radosława Sadowskiego badaczki miały możliwość pracy w jednym z najpiękniejszych miejsc w Ankarze – w poselstwie, które powstało już w 1924 roku, czyli zaraz po utworzeniu Republiki Turcji, jako wyraz poparcia polskiej polityki zagranicznej dla nowej tureckiej państwowości. Ten neoklasycystyczny dworek, wzorowany na Belwederze, mieści się przy Polonya Caddesi, czyli Alei Polskiej.

Warsztaty w Ambasadzie odbyły się 4 października i składały się z części opowiadano-tanecznej oraz badawczej zabawy terenowej. W sali balowej Ambasady zajęcia współprowadzili Agnieszka Ayşen Kaim i Jacek Hałas. Warsztaty rozpoczęły się opowieścią o Adasiu, czyli małym chłopcu, o jego emigracyjnej tułaczce i o prowizorycznym domu w Stambule, jako przykładzie doświadczenia wspólnego dla wielu emigrantów. Poruszano też temat dwukulturowości (tureckiej i polskiej) oraz czerpania z bogactwa różnych tożsamości kulturowych. Rozważaniom towarzyszyły rozmowy o instrumentach i wędrownych poetach-pieśniarzach oraz korowodowe tańce i zabawy do polskiej muzyki ludowej granej na lirze korbowej, drumli i flecie zwanym telenką przez multiinstrumentalistę Jacka Hałasa.

Następnie mali badacze z lupami w dłoniach, pod przewodnictwem Kingi Capik, rozbiegli się po pięknym ogrodzie Ambasady, aby zbadać migrację mrówek, wody oraz obserwować dmuchawce i nasiona, oczywiście nie pomijając żółwi, gromadnie zamieszkujących ogród. Z pomocą prowadzącej dzieci śledziły na mapie również trasę migracji bocianów, a kolorowanki z bocianami zostały uwiecznione na ogrodowej wystawie – zawieszone obok portretów słynnych Polaków, którzy w XIX wieku emigrowali do Turcji.

Dzięki pośrednictwu Konsulatu Generalnego RP w Stambule przeprowadzono także warsztaty z licealistami w elitarnym Francuskim Liceum Św. Benedykta w Stambule, położonym w dzielnicy Karaköy po europejskiej stronie Bosforu. Warsztaty o migracji w przyrodzie odbyły się na lekcji angielskiego i były prowadzone w tym języku. Uczniowie zastanawiali się, czym jest migracja, jak migrują rośliny, zwierzęta i materia nieożywiona m.in. woda, skały i minerały. Odwołali się też do doświadczeń współczesnych „ludzi w drodze”, rysowali mapę z trasą migracji bociana, który z terenu Polski przelatuje także m.in. nad Turcją. Rozpoznawali także geograficzne uwarunkowania Turcji, jako kraju leżącego na obszarze kilku płyt tektonicznych i na podstawie filmu zaobserwowali, że płyty te, będąc w ciągłym ruchu, mimo że poruszają się bardzo wolno, przemieszczając się, powodują m.in. trzęsienia ziemi.

Druga część o migracji ludzi we współczesności odbyła się  podczas zajęć teatralnych. Grupa uczniów wyposażona w rekwizyty wcieliła się w delegację polskich emigrantów z XIX wieku odbywających audiencję u osmańskiego sułtana pod przewodnictwem Michała Czaykowskiego/Sadyka Paszy, aby prosić o zgodę na utworzenie polskich legionów u boku osmańskiej armii. Po wspólnych ćwiczeniach uczniowie opowiedzieli o własnym doświadczeniu, dzieci lub wnuków emigrantów z Bałkanów, Kaukazu, czy innych krajów, z których w różnych okresach historycznych emigrowano do Turcji/Imperium Osmańskiego. Młodzież zapoznała się też z instrumentami wędrownych artystów takich jak pasterz, dziad lirnik grający na lirze korbowej oraz wędrowny grajek z drumlą.

We współczesnej Turcji, która na przestrzeni kilku ostatnich lat przyjęła kilka milionów emigrantów z Syrii i Afganistanu, podobnie jak i w Polsce, toczy się debata wokół zagadnień emigracji i uchodźstwa.

Warsztaty dokumentowała Katarzyna Sosnowska-Gizińska.

Projekt dofinansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Nauki w ramach Programu społeczna odpowiedzialność nauki II.

Opis wydarzeń w Turcji dostępny jest również na stronie projektu: Projekt W ciągłym ruchu. Rzecz o globalnej migracji” w Turcji – https://projektmigracja.wordpress.com/wpisy-na-blogu

W dniach 15–17 października 2025 r. dr Anna Boguska, na zaproszenie Stowarzyszenia Chorwackich Literatów, uczestniczyła w 46. Zagrzebskich Rozmowach Literackich.

Podczas swojego wystąpienia dr Boguska zaproponowała nowe na gruncie kroatystyki odczytanie dwóch dzieł współczesnego chorwackiego pisarza Pavla Pavličicia – „Vilinski Vatrogasci” (1975) i „Koraljna vrata” (1990). Badaczka ukazała je jako teksty o silnym potencjale dystopijnym, które – w kontekście czasów, w których powstały – wpisują się w ogólnoeuropejskie tendencje w obszarze utopii negatywnych.

Wystąpienie dr Boguskiej znalazło oddźwięk w chorwackiej prasie. Ponadto badaczka miała okazję podsumować swój wykład dla chorwackiego radia.

Wszystkie zaprezentowane podczas „Rozmów…” teksty zostaną niebawem opublikowane w miesięczniku „Republika”. Zapraszamy do lektury już wkrótce!

Z radością informujemy, że badaczki z Instytutu Slawistyki PAN – dr hab. Karolina Ćwiek-Rogalska, prof. IS PAN, oraz dr hab. Joanna Roszak, prof. IS PAN – zostały nominowane w konkursie BohaterON.

Nagroda ma na celu wyróżnienie osób i instytucji, których działania w szczególny sposób promują wiedzę o historii Polski XX wieku (lata 1918–1989) oraz edukację historyczno-patriotyczną, a także współczesny wyraz patriotyzmu i wcielania w życie wartości, jakimi kierowali się Powstańcy Warszawscy.

Prof. Karolina Ćwiek-Rogalska została nominowana w kategorii Twórca, a prof. Joanna Roszak – w kategorii Nauczyciel.

Na wyniki konkursu wpływ ma również głosowanie publiczności. Można oddać głos w dniach 17–31 października 2025 r. na stronie: https://bohateron.pl/bohaterony-2025/zaglosuj/

Serdecznie gratulujemy nominowanym i zachęcamy do głosowania!