Publikacje IS PAN

W repozytorium iReteslaw, w kolekcji „Język na Pograniczach” dostępna jest nowa książka prof. dr hab. Doroty Krystyny Rembiszewskiej i prof. dr. hab. Janusza Siatkowskiego zatytułowana „Dziewiętnastowieczne materiały gwarowe z obszaru Warmii, Mazur i terenów sąsiednich. Cz.1”. Pierwsza z zaplanowanych dwóch części opracowania zawiera 456 ankiet zebranych do „Niemieckiego atlasu językowego” z Warmii, Mazur, ziemi chełmińskiej i ziemi lubawskiej, ułożonych według ówcześnie obowiązujących podziałów administracyjnych: z powiatu węgorzewskiego – 1, giżyckiego – 27, mrągowskiego – 35, piskiego – 41, szczycieńskiego – 106, nidzickiego – 54, reszelskiego – 10, olsztyńskiego – 50, ostródzkiego – 60, lubawskiego – 52, działdowskiego – 7, brodnickiego – 13. Każda ankieta zawiera tłumaczenia 40 niemieckich zdań – wymyślonych przez bibliotekarza z Marburga Georga Wenkera – na miejscową gwarę.

Prezentowane teksty stanowią unikatowe źródło. Są jedynym tego typu świadectwem istnienia gwar polskich rozwijających się w otoczeniu języka niemieckiego w XIX wieku. Należy zaznaczyć, co uwzględniono w komentarzach do ankiet, że polszczyzna była językiem dominującym lub wyłącznym w wielu badanych wsiach. Materiały utrwalone przez nauczycieli mają różną wartość, bo oddają w sposób nieprofesjonalny specyfikę gwar, bez stosowania zapisu fonetycznego. Z tego powodu niektóre cechy fonetyczne trudno ustalić, natomiast dużą przydatność mają formy morfologiczne, których interpretacja nie budzi wątpliwości. Uwagę zwraca bogactwo zachowania archaicznej leksyki gwarowej.

Jak podsumowała prof. Halina Karaś: „Jest to znakomita książka o charakterze dokumentacyjnym, doskonałe źródło do badań dialektologicznych i diachronicznych, ważna pozycja, która może służyć w szczególności polskiej dialektologii i historii języka polskiego”.

Zapraszamy do lektury!

Praca dofinansowana ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Edukacji i Nauki w ramach programu „Doskonała Nauka II – wsparcie monografii naukowych”.

Dorota Krystyna Rembiszewska, Janusz Siatkowski, Dziewiętnastowieczne materiały gwarowe z obszaru Warmii, Mazur i terenów sąsiednich. Cz. 1, Warszawa: Instytut Slawistyki PAN & Fundacja Slawistyczna 2024, ser. Język na Pograniczach 49, https://doi.org/10.11649/978-83-66369-59-7; https://hdl.handle.net/20.500.12528/1993

Serdecznie zapraszamy do lektury najnowszego numeru czasopisma „Acta Baltico-Slavica” poświęconego dziejom pograniczy kulturowych i językowych.

Redaktorami prowadzącymi numer byli dr hab. Maksim Duszkin, prof. IS PAN oraz dr hab. Aliaksandr Smalianchuk, prof. IS PAN.

Czasopismo jest w całości dostępne online: Acta Baltico-Slavica Vol 47 (2023)

Czytaj dalej

Polecamy Państwa uwadze monografię autorstwa dr hab. Piotra Sobotki, prof. IS PAN, zatytułowaną „Etymologia a gramatyka. Perspektywa funkcjonalna w rekonstrukcji dziejów słów”. Stanowi ona 155. tom serii wydawniczej IS PAN „Prace Slawistyczne. Slavica”.

Książka jest dostępna w wersji drukowanej oraz elektronicznej, w repozytorium iReteslaw. Link do pełnej wersji: https://ispan.waw.pl/ireteslaw/handle/20.500.12528/1971.

Monografia prof. Piotra Sobotki wpisuje się w nurt badań nad pochodzeniem języków słowiańskich, prowadzonych w Instytucie Slawistyki PAN. Autor koncentruje się na badaniu pochodzenia i rozwoju północnosłowiańskich jednostek języka nacechowanych gramatycznie i/lub wypowiedzeniowo, tzn. z jednej strony słów, w których informacja gramatyczna uległa leksykalizacji, z drugiej zaś – słów o zgramatykalizowanej informacji leksykalnej. Ograniczając się do obserwacji wyrażeń północnosłowiańskich, przy formułowaniu wniosków odwołuje się również do innych języków indoeuropejskich, języków semickich, ugrofińskich, a nawet afrykańskich.

Konstruowanie hipotez badawczych Piotr Sobotka opiera na przeświadczeniu, że jakakolwiek zmiana formalna – aby można ją było uznać za zmianę funkcjonalną – musi skutkować przesunięciem relacji między formą a znaczeniem znaku, a rzeczywista zmiana znaczenia wywołuje przesunięcie relacji formalno-treściowej.

Celem książki jest odkrycie i opis mechanizmów tych zmian na przykładzie leksyki przechodzącej do nieprzedmiotowej warstwy języka. Wśród problemów szczegółowych omawiane są semickie i indoeuropejskie, w tym słowiańskie, wyrażenia związane z pojęciem prawdy, północnosłowiańskie enklityki -kV oraz -že, a także wyrazy funkcyjne jako zapożyczone, bohemizmy w języku polskim i polonizmy w jidysz.

Zapraszamy do lektury!

Piotr Sobotka, Etymologia a gramatyka. Perspektywa funkcjonalna w rekonstrukcji dziejów słów, Warszawa: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk 2023 [seria: Prace slawistyczne. Slavica, t. 155], handle: https://hdl.handle.net/20.500.12528/1971

Polecamy Państwa uwadze monografię autorstwa prof. dr hab. Ireny Sawickiej zatytułowaną „Studies in Balkan Phonetics”. Stanowi ona 48. tom serii wydawniczej IS PAN „Język na Pograniczach”.

Książka jest dostępna w wersji elektronicznej w repozytorium iReteslaw. Link: https://ispan.waw.pl/ireteslaw/handle/20.500.12528/1966.

Książka prof. Ireny Sawickiej jest poświęcona zjawiskom fonetycznym występującym w językach i dialektach należących do tzw. Bałkańskiej Ligi Językowej. Autorka kładzie akcent na zjawiska wspólne, to znaczy takie, którym można nadać miano bałkanizmu. Zwraca także uwagę na mechanizmy konwergencji w sytuacji wielojęzyczności. Wyznacza centrum i peryferie bałkańskiej ligi językowej w zakresie fonetyki: obszar centralny fonetyki bałkańskiej pokrywa się z terenem, na którym wciąż żywe są procesy konwergencyjne, również w zakresie morfoskładni, choć ramy zewnętrzne są inne.

Książka prof. Sawickiej to jedyne opracowanie całościowe fonetyki bałkańskiej w aspekcie arealnym, chociaż ze względu na specyfikę opisywanych zjawisk również koncentruje się na areałach o najsilniejszej konwergencji. Praca jest efektem ponadtrzydziestoletnich badań autorki, które służyły rozpoznaniu zjawisk fonetycznych na Bałkanach, oraz wybraniu spośród nich tych, które są specyficzne dla tzw. Bałkańskiej Ligi Językowej. Monografia wzbogaca dotychczasowe rozumienie językoznawstwa bałkańskiego oraz, poprzez zarejestrowanie cech fonetycznych występujących w różnych językach i dialektach Bałkanów, zwraca uwagę na obszar badawczy, który dotąd nie przyciągnął należnej uwagi.

Zapraszamy do lektury!

Publikacja dofinansowana z programu „Doskonała nauka” Ministra Edukacji i Nauki w ramach projektu nr DNM/SN/550480/2022.

Irena Sawicka, Studies in Balkan Phonetics, Warszawa: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk & Fundacja Slawistyczna 2023 [seria: Język na Pograniczach, t. 48], https://hdl.handle.net/20.500.12528/1966.

Polecamy Państwa uwadze nowowydaną książkę dr Anny Zawadzkiej pt. „Więcej niż stereotyp. „Żydokomuna” jako wzór kultury polskiej”. Książka dostępna jest w wersji elektronicznej w repozytorium iReteslaw: https://ispan.waw.pl/ireteslaw/handle/20.500.12528/1965.

Książka dr Zawadzkiej bazuje na analizie dyskursu antykomunistycznego i antysemickiego we współczesnej Polsce i ich wzajemnych powiązań. Autorka pragnęła uszeregować trzy zachodzące na siebie procesy: 1) intensyfikację i rozwój dyskursu antysemickiego w synergii z wciąż zyskującą na znaczeniu polityką historyczną, 2) powstawanie nowych teorii interweniujących w pole badań nad antysemityzmem, 3) pojawianie się nowych zjawisk w sferze społecznej, które miałyby być tymi teoriami wyjaśniane. Książkę charakteryzują rozbudowane rozważania metodologiczne, w tym wypunktowanie niedostatków kategorii stereotypu i wprowadzenie w tym kontekście kategorii wzoru kultury. Autorka traktuje treści stereotypów jako materiał do analizy grupy wytwarzającej stereotypy, co pozwala jej wykorzystać motyw „żydokomuny” do opisania status quo współczesnej kultury polskiej w zakresie wyobrażeń o żydowskości i o komunizmie. Jednocześnie w ostatniej części książki Anna Zawadzka rozważa kwestię recepcji piętna „żydokomuny” przez napiętnowanych, proponując oryginalny, czterostopniowy schemat analizy dyskursu w badaniach nad tym zagadnieniem.

Jak pisze w recenzji dr hab. Michał Kozłowski, prof. UW – „to książka o głębokich strukturach stygmatyzacji. […] Najważniejsze pytanie, z którym autorka mierzy się, nie udzielając jednak ostatecznej odpowiedzi, brzmi: czym jest i czyj jest ów pierwotny, tożsamościowy interes będący siłą napędową stygmatyzacji”.

Gorąco zachęcamy do lektury!

Anna Zawadzka, Więcej niż stereotyp. „Żydokomuna” jako wzór kultury polskiej, Warszawa: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk 2023, ISBN: 978-83-66369-55-9 [e-book], 978-83-66369-56-6 [druk], handle: https://hdl.handle.net/20.500.12528/1968.

Polecamy Państwa uwadze nowowydaną monografię autorstwa dr Gabrieli Augustyniak-Żmudy pt. „Biografie językowe przesiedleńców ze wschodnich województw II Rzeczypospolitej mieszkających w regionie lubuskim”. Stanowi ona 47. tom serii wydawniczej IS PAN „Język na Pograniczach”.

Książka jest już dostępna w wersji papierowej oraz elektronicznej, w repozytorium iReteslaw pod linkiem: https://ispan.waw.pl/ireteslaw/handle/20.500.12528/1965

Czytaj dalej